فرش های دستباف برادران عمواوغلی

سه شنبه 16 آبان 1396 - 17:01
بازنویسی و بازگویی از فرهنگ و هنر ملی، برای همه آنانی که به حفظ و بالندگی این میراث دل سپرده‌اند نه یک "تفنن" بلکه "وظیفه" است و با توجه به علاقه پژوهشگران فرش به اطلاعات گذشته و توسعه فرش ایرانی می‌توان گفت علاقمندان این هنر گرانقدر شاهد بزرگانی هستند که هر یک به طریقی در خصوص طرح های اصیل و سبک های متنوع قالی به فعالیت پرداخته‌اند و آثار ارزشمندی به یادگار گذارده‌اند. یکی از این بزرگان فرش‌بافی، خاندان عمواوغلی است که فرش‌های آنان از جنبه‌های گوناگون فرهنگی، هنری، تاریخی و فنی بررسی می‌شود.

بازنویسی و بازگویی از فرهنگ و هنر ملی، برای همه آنانی که به حفظ و بالندگی این میراث دل سپرده‌اند نه یک "تفنن" بلکه  "وظیفه" است و با توجه به علاقه پژوهشگران فرش به اطلاعات گذشته و توسعه فرش ایرانی می‌توان گفت علاقمندان این هنر گرانقدر شاهد بزرگانی هستند که هر یک به طریقی در خصوص طرح های اصیل و سبک های متنوع قالی به فعالیت پرداخته‌اند و آثار ارزشمندی به یادگار گذارده‌اند. یکی از این بزرگان فرش‌بافی، خاندان عمواوغلی است که فرش‌های آنان از جنبه‌های گوناگون فرهنگی، هنری، تاریخی و فنی بررسی می‌شود.

 

خانواده هنرمند عمواوغلی، از بافندگان زبر‌دست کهنمویی است که مکتب جدیدی را در بافت فرش پایه‌گذاری کردند، صاحب سبک شدند و آثار بسیاری از خود به یادگار گذاشتند.

 

محمد کهنمویی اهل کهنموی آذربایجان (روستایی مابین اسکو و کندوان) با اشتغال در حرفه نساجی و ابریشم‌بافی و تجارت از تولیدکنندگان صاحب نام تبریزی بود. در سال 1250 هـ‌.ق وارد مشهد شد و ضمن تغییر شهرت خود از کهنمویی به عمواوغلی حرفه نساجی را رها کرد و به کار تولید و بافت قالی روی آورد. محمد عمواوغلی صاحب دو پسر به نام های عبدالمحمد و علیخان شد که هر دو فرزند او نیز در امر تولید قالی در مشهد به فعالیت پرداختند.

 

استاد عبدالمحمد عمواوغلی (متوفی سال 1314 هـ.ش) درکنار بزرگان تولید و طراحی قالی ایران از چهره‌های انگشت شمار است که به هنر قالیبافی ارزش و اعتلای ویژه‌ای بخشید. وی به همراه برادرش درکارگاه‌های متعدد قالیبافی به کار پرداخت. بیشتر کارگاه‌های او در روستاهای محمودآباد (شش کیلومتری مشهد) - طرقبه (از ییلاقات مشهد) درخش و شاندیز قرار داشت. استاد عبدالمحمد عمواوغلی در تهیه نقشه‌های منحصر به فرد و رنگ آمیزی مواد مورد استفاده در قالی بافی تبحر خاصی داشت. طراحانی نظیر عبدالکریم اهل کرمان و استاد عبدالحمید صنعت نگار به روی این قالی‌ها طرح های بدیلی را نقش کرده‌اند.

 

عبدالحمید صنعت نگار درباره عمواوغلی می‌گوید: او مرد ساده‌ای بود و به قالی‌بافی عشق سرشار داشت ولی ثروت زیادی نداشت. غالب اوقات نیز نقشه‌های دلخواه از جمله نقشه‌های سروناز و لچک ترنجی را سفارش می‌داد بعد از برچیده شدن کمپانی‌های خارجی بود که توانایی‌های برادران عمواوغلی بر روی قالی‌ها شکل واقعی گرفت.

 

از آنجا که بیشتر قالی‌های عمواوغلی سفارشی بود از طرح هایی که در دو کتاب قطع برزگ که گویا از انگلستان برایش فرستاده بودند و در آن ها تصاویر و نقشه‌های فراوانی از قالی‌های قدیم ایرانی از زمان صفویه و قبل از آن و همچنین تصاویری از قالی‌های موزه‌ای خارج از ایران وجود داشت الگوبردای می‌کرد و نیز خود با تجربه‌هایی‌که در طول سالیان به دست آورده بود دخل و تصرفاتی در این طرح ها صورت می‌داد در مورد رنگرزی و استفاده از رنگ‌های گیاهی کمتر کسی را می‌توان هم طراز او یافت مواد رنگرزی استاد معمولاً قرمزدانه، نیل پر طاووسی، برگ مو، پوست گردو و روناس بود که بنا بر میزان استفاده رنگ مورد نظر تهیه می‌کرد تا در زمان بافت از دو رنگی و رگه‌دار شدن قالی جلوگیری شود.

 

علیخان عمواوغلی (1271- 1336 هـ.ش) دومین فرزند محمد عمواوغلی به کمک برادرش عبدالمحمد پس از درگذشت پدر با پشتکار فراوان ادامه دهنده راه پدر گردید. نقشه‌های قالی های علیخان را نیز عبدالحمید صنعت نگار طراحی می‌کرد. علی‌خان مانند برادرش در تهیه‌ رنگ‌های گیاهی یا طبیعی اهتمام و جدیت خاصی به خرج می‌داد. نخ‌ها را در کارگاه رنگرزی، با فرمول مخصوص و منحصر به فرد خودش رنگ می‌کرد و در حین رنگرزی، جز شاگرد امین و وفادارش کسی حضور نداشت.

 

شاهکار علیخان در رنگرزی، به دست آوردن رنگ سورمه‌ای با جلا و شفافیت بی‌نظیر بود. مسلماً یکی از عوامل برتری قالی‌های عمواوغلی، برخورداری آن‌ها از رنگ‌های بدیع و بسیار مرغوب، بادوام و خوش رنگ است. تمامی قالی‌های او به نشان "علیخان 110"  معروف است. باید دانست که 110 به ابجد معادل نام علی علیه‌السلام است. عشق و علاقه علیخان به تار و پود قالی و جدیت او در تهیه‌ بهترین و زیباترین رنگ ها وصف ناپذیر بود. در مدت عمر خویش، حتی لحظه‌ای از همت و تلاش خود نکاست. گویی طرح، نقش و رنگ قالی، با خون و روحش عجین شده بود، به طوری که شب قبل از مرگ، در حال  پرداخت  قالی بزرگ مجلس سنا بود.

 

در دوره پهلوی قالی‌های اعلاء و بی‌نظیری به همت دستان پرتوان و هنرمند او بافته شد که اکنون  زینت کاخ‌های سعدآباد، نیاوران، مرمر، مجلس شورای ملی و مجلس سناست. در حقیقت قالی‌های دربار، بافت عبدالمحمد و علیخان عمواوغلی بوده است. بافت بزرگترین قالی دربار به علیخان واگذار شده بود. یکی از معروف‌ترین قالی‌های او منصوب به دیوار پشت میز سلطنت محمدرضا پهلوی و دیگری به ابعاد 4*3 مترمربع در ساختمان مدیرکل بانک ملی، اتاق کنفرانس اسکناس است. آخرین قالی که توسط علیخان بافته شد، قالی بزرگ مجلس سنا بود. علیخان سرانجام در سال 1336 هـ.ش در سن 65 سالگی به دیار باقی شتافت و او را با احترام فراوان در صحن عتیق حرم مطهر امام رضا (علیه السلام) به خاک سپردند. همچنین لازم به ذکر است این استادان به دلیل شوق وافری که به آستان پر مهر حضرت رضا  (علیه السلام) داشتند، تعدادی از آثار را وقف بارگاه امام رئوف نموده‌اند.

 

چند سال پیش در مسابقات بین المللی نیویورک، قالی عمواوغلی در رتبه اول قرار گرفت و جایزه منتخب را از آن خود کرد.

 

ویژگی‌های فرش‌های عمواوغلی

از ویژگی‌های بارز فرش‌های آنان وزن اندک، لطیف بودن، استفاده از رنگ‌های طبیعی، بافت ریز قالی و تعداد گره فراوان می‌باشد. رج‌شمار قالی‌های عمواوغلی بین 40 تا 150 گره متغیر بود و بیشتر قالی‌ها دارای حاشیه‌های طولی و عرضی است که گلیم‌بافی به صورت سراسر و متصل بافته می شد. اکثر فرش‌ها بزرگ پارچه هستند و هر دو گره متقارن و نامتقارن بافته شده‌اند. طرح و نقش قالی‌ها، انواع لچک ترنج و افشان یا گلدانی است. طرح قالی شیخ صفی را برای اولین بار در فرش بافی ایران وارد کردند. این دو برادر اوایل قرن حاضر به لندن رفتند و طرح این جفت قالی را دیدند و در ایران علاوه بر بازبافی آن، نمونه‌های متعددی در ابعاد مختلف از طرح قالی‌های شیخ صفی بافتند. تعداد کمی از قالی‌های عمواوغلی در اواخر دوره قاجار و بقیه اوایل و اواسط دوره پهلوی بافته شدند.

 

برادران عمواوغلی با فرش‌های بزرگ پارچه کار می‌کردند و ارزش مجددی به فرش ایران دادند و می‌توان گفت  فرش ایران را شناسنامه‌دار کردند. آنان افراد متعهدی نسبت به کار خود بودند و از نظر طراحی، آثار آنان بسیار پرکار و آرامشی باورنکردنی در سراسر کار آنان احساس می‌شود. در دنیای معاصر کارهای آنان نوآورانه است و نقش مایه‌ها بسیار کوچک و ظریف هستند.

 

"تورج ژوله" محقق و کارشناس فرش در خصوص فرش‌های عمواوغلی می‌گوید: اگر از هر کدام از آثار عمواوغلی یک گل کوچک در سطح نقشه فرش حذف شود مثل یک حفره در سطح فرش خودش را نشان می‌دهد و همه چیز نقشه به هم می‌خورد. معیار عمومی که برای بافت فرش خوب باید در نظر گرفت در فرش عمواوغلی وجود دارد و بعد از آنان کسی نتوانست کار فرش را به خوبی ادامه دهد.

 

بین فرش‌های عمواوغلی و فرش‌های دوره صفوی حلقه‌های اتصالی وجود دارد. در واقع می‌توان گفت عمواوغلی هویت فرش ایرانی را زنده نگه داشته است. آنان سبکی نوین را در قالی مشهد بنیانگذاری نمودند و کل ایرانیان پس از گذشت سال ها از بافت این فرش ها هنوز هم به آن افتخار می‌کنند و یاد کلیه افراد در بافت این فرش ها را گرامی می‌دارند.

 

"سیسیل ادواردز" قالی‌شناس انگلیسی در کتاب معروف قالی ایران می‌نویسد: قالی کوزه کنانی در حقیقت نمونه شگفت‌آور و شاهکار هنر قالی بافیست، که حد اعلای مهارت و استادکاری را در این حرفه نشان می‌دهد. در مدت 50 سال قالی‌های نفیسی را در نقاط مختلف ایران و کشورهای مغرب زمین دیده‌ام، ولی قالی‌ای که توسط عمواواغلی بافته شده در زمره نفیس‌ترین قالی‌های نوبافت جهان است. طرح متن و حواشی آن را باید زیبایی مطلق و جوهر زیبایی خواند. نقش‌های سروناز و یا نگاره‌های ماری به طور زیبایی جلوه‌گری می‌کنند، که هر بیننده‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد و چون ذره بین نداشتم، نتوانستم گره‌ها را به طور دقیق شمارش کنم.

 

شاهکارهای فرش عمواوغلی در موزه های کشور

-    آخرین بافته عمواوغلی دو قطعه قالی 140 متری بود که هم‌اکنون در کاخ مرمر سعدآباد نگهداری می‌شود، رنگ این قالی‌ها کرم و نقشه آن ها افشان است.

-    عمواوغلی در سال 1314 برای باشگاه افسران یک قالی با طراحی همانند قالی شیخ صفی اردبیل به ا ندازه 407*628 سانتی‌متر مربع بافتند که در هر مترمربع آن یک میلیون گره بافته شده بود.

-    قالی نقشه گلدانی (کپی برداری از قالی معروف گلدانی در موزه هنر و صنعت وین در اتریش) که هم اکنون در مجموعه قالی‌های قدیمی شرکت سهامی قالی ایران نگهداری می‌شود.

 

 

 

 

      

-  قالی افشان شاه عباسی/ محل بافت: مشهد/ دوره تاریخی: قاجاری، اواسط قرن 13 ه.ش/ رج شمار و گره: 70 گره متقارن در 7 سانتی متر/ محل نگهداری: موزه فرش آستان قدس رضوی

این قالی تمام ابریشم یکی از قالی‌های مجموعه عبدالمحمد عمواوغلی است که در موزه فرش نگهداری می‌شود. طراحی این قالی بسیار زیبا احتمالاً توسط هنرمند کرمانی، عبدالحمید صنعت نگار انجام شده است. بافت ظریف، طرح پیوسته و هماهنگ و همچنین رنگرزی طبیعی از مهمترین ویژ‌گی‌های این قالی به شمار می‌رود.

 

- شماره اموال: 275/ بافت: مشهد، کارگاه عمواوغلی/ طرح و نقش: لچک ترنج شیخ صفی/ رنگ حاشیه: سورمه ای/ رنگ زمینه: سورمه ای/ ابعاد: 1240*545 سانتی متر مربع/ کیفیت: کلاً معیوب/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 283/ محل بافت: مشهد، کارگاه عمواوغلی/ رج شمار: 120 رج / جنس تار: نخ پنبه/ جنس پود: نخ پنبه/ طرح و نقش: گلدانی افشان/ جنس پرز: پشم/ قدمت: اوایل  قرن 14 هـ.ق/ اندازه: 69/3×66/2 مترمربع/ رنگ: لاکی سورمه ای/ کیفیت: پارگی در گلیم بافت – بیدخوردگی/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

 

-        شماره اموال: 356/ طرح و نقش: اسلیمی افشان/ رنگ: لاکی سورمه ای/ ابعاد: 707* 782 سانتی متر مربع/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

 

 -        شماره اموال: 357/ طرح و نقش: اسلیمی افشان/ رنگ: لاکی سورمه ای/ ابعاد: 610* 799 سانتی متر مربع/ کیفیت: رگه و ترک دارد/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-     شماره اموال: 359/ طرح و نقش: اسلیمی ترنج دار تکراری/ رنگ: سورمه ای لاکی/ ابعاد:605 * 792 سانتی متر مربع/ کیفیت: لکه دارد- سطح قالی پوسیدگی دارد/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 371/ طرح و نقش: لچک ترنج/ رنگ: سورمه ای لاکی/ ابعاد: 618* 822 سانتی متر مربع/ کیفیت: رگه و سوراخ دارد/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 391/ طرح: افشان/ رنگ: لاکی سورمه ای/ ابعاد: 698 * 783 سانتی متر مربع/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 400/ طرح و نقش: افشان/ رنگ: سورمه ای/ ابعاد: 263* 363 سانتی متر مربع/ کیفیت: پشت و رو فرش بیدخورده – رگه دارد/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 479/ طرح و نقش: قاب قابی بندی تکراری/ رنگ: سورمه ای قرمز/ ابعاد: 445* 573 سانتی متر مربع/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 1377/ طرح و نقش: طرح ترکمن/ رنگ: لاکی/ ابعاد: 250 *364 سانتی متر مربع/ کیفیت: کتیبه دار (عمواوغلی) – بیدخوردگی – ریشه‌ها ریخته‌گی دارد/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال : 1738 / رج شمار: 50 رج/ محل بافت: مشهد/ جنس تار: نخ پنبه/ کارگاه: عمواوغلی/ جنس پود: نخ پنبه/ طرح و نقش:  گلدانی واگیره/ جنس پرز: پشم/ قدمت: اواخر قرن 13 هـ.ق/ اندازه:40/5×54/3 مترمربع/ محل نگهداری: موزه فرش ایران    

      

-        شماره اموال: 1737/ رج‌شمار: 50 رج/ محل بافت: مشهد/ جنس تار: نخ پنبه/ کارگاه: عمواوغلی/ جنس پود: نخ پنبه/ طرح و نقش:  بندی/ جنس پرز: پشم/ قدمت: اواخر قرن 13 هـ.ق/ اندازه: 24/3×42/5 مترمربع/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال: 1377 / محل بافت: مشهد/ جنس تار: نخ پنبه/ کارگاه: عمواوغلی/ جنس پود: نخ پنبه/ طرح و نقش: طرح هندسی ترکمن/ جنس پرز: پشم/ قدمت: اوایل قرن 14 هـ.ق/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

-        شماره اموال:1740/ رج‌شمار: 45 رج/ محل بافت: مشهد/ جنس تار: نخ پنبه/ کارگاه: عمواوغلی/ جنس پود: نخ پنبه/ طرح و نقش: گلدانی واگیره/ جنس پرز: پشم/ قدمت: اواخر قرن 13 هـ.ق/ ابعاد: 72/4×36/3 مترمربع/ محل نگهداری: موزه فرش ایران

 -  شماره اموال: 94 / محل بافت: مشهد/ تاریخ بافت : (قدمت) دهه دوم یا سوم قرن 14 هـ.ش/ ابعاد: 42*567 سانتیمتر/ طرح: افشان شاه عباسی/ نقوش مهم: انواع گل های شاه عباسی/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای سیر، لاکی، عاجی، آبی و صورتی/ نوع گره: متقارن/ گره شماره: حدود 3600 گره در دسیمتر/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده    عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ وضعیت کلی فرش: ریختگی کامل ریشه‌های بالای فرش و مقداری از گره‌ها و بیدزدگی مختصر از پشت/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان

-    شماره اموال: 323 / تاریخ بافت: (قدمت) دهه‌ پنجم یا ششم قرن 14 هـ. ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 212*306 سانتیمتر مربع/ طرح: لچک ترنج/ نقوش مهم: گل های شاه عباسی بته جقه/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای سیر، لاکی، عاجی، آبی و صورتی/ نوع گره: نامتقارن/ گره شماره : حدود 1200 گره در دسیمترمربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ وضعیت کلی فرش: تقریباً سالم (غیر موزه‌ای)/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان

-    شماره اموال: 268 / تاریخ بافت: (قدمت) دهه‌ سوم یا چهارم قرن 14 هـ. ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 205*306 سانتیمتر مربع/ طرح: لچک ترنج مشهور به شیخ صفی/ نقوش مهم: انواع گل های شاه عباسی/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای سیر، لاکی، عاجی، آبی و صورتی/ نوع گره: نامتقارن/ گره شماره : حدود 3900 گره در دسیمترمربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ وضعیت کلی فرش: مقدار بسیار کمی بیدزدگی از پشت-کنار شیرازه ها از پشت اندکی آسیب دیده است/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان

-        شماره اموال: 194 / تاریخ بافت (قدمت): دهه چهارم یا پنجم  قرن 14 هـ. ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 318*17/2 سانتی متر مربع/ طرح: افشان/ نقوش مهم: گل های شاه عباسی و گرد/ چهار رنگ اصلی و شاخص: لاکی– صورتی– عاجی- آبی/ نوع گره: نامتقارن/ گره شماره: حدود 1500گره/ تار: پنبه/ پود:  دو پود –  پنبه - لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده عمو اوغلی/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان

-        شماره اموال: 75 / محل بافت: مشهد/ ابعاد: 88/5*75/9 مترمربع/ طرح: لچک ترنج مشهور به شیخ صفی/ نقوش مهم: انواع گل های شاه عباسی/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه ای سیر، لاکی، عاجی، آبی و صورتی/ نوع گره: نامتقارن/ تار: پنبه/ پود: پنبه/ پرز: پشم/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان

-    شماره اموال: 183/ محل بافت: مشهد ترکی بافت/ ابعاد: 3*05/2 مترمربع/ طرح: لچک ترنج مشهور به شیخ صفی/ نقوش مهم: انواع گل های شاه عباسی/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه ای سیر، لاکی، عاجی، آبی و صورتی/ نوع گره: نامتقارن/ تار: پنبه/ پود: پنبه/ پرز: پشم/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان

-    شماره اموال: 4/ تاریخ بافت: (قدمت) دهه دوم قرن 14 هـ ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 159*267 سانتیمترمربع/ طرح: لچک ترنج مشهور به شیخ صفی/ نقوش مهم: انواع گل های شاه عباسی و گلشاخه‌های متعدد/ چهار رنگ اصلی و شاخص: آبی– لاکی– زرد- سورمه ای/ نوع گره: متقارن/ گره شماره: 6500 گره/ تار: پنبه/ پود: پنبه/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ وضعیت کلی فرش: ساییدگی لبه ها- بید زدگی اندک در پشت فرش/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

-    شماره اموال:  14/ تاریخ بافت: (قدمت) دهه دوم قرن 14 ه. ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 286*438 سانتیمترمربع/ طرح: دو ترنج شاه عباسی/ نقوش مهم: انواع گل های کوچک شاه عباسی و بته جقه/ چهار رنگ اصلی و شاخص: عاجی سیر– لاکی– سورمه ای سیر/ نوع گره: متقارن/ گره شماره: 17400 گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه و پود/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده احتمالاً  عبدالمحمد عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ وضعیت کلی فرش: ریشه‌ها ترمیم شده است. در مجموع سالم و بدون عیب است/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

-    شماره اموال: 9/ تاریخ بافت: (قدمت) 60 سال/ تاریخ بافت: 1310 ه. ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 375*276 سانتی مترمربع (9 متر)/ طرح: گلدانی/ نقوش مهم: بنداسلیمی، بته جقه، گل های شاه عباسی و انواع گل و برگ/ چهار رنگ اصلی و شاخص: لاکی سیر، سورمه ای، عاجی، صورتی/ نوع گره: متقارن/ گره شماره: 16400 گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه دو پود/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: عمواوغلی 110 (علیخان عمواوغلی)/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

-    بزرگترین فرش عمواوغلی زینت بخش تالار سفره خانه کاخ ملت سعدآباد با طرح شیخ صفی در ناهارخوری بزرگ کاخ ملت سعدآباد به ابعاد 145 مترمربع با گره فارسی است و رنگ زمینه فرش سورمه‌ای با حاشیه لاکی است و طراح آن عبدالحمید صنعت نگار، یکی از طراحان معروف کرمانی در آن زمان بود و تاریخ بافت حدود سال 1310 تخمین زده شده است. در مرکز ترنج فرش یک ستاره 8 پر قرار دارد و اطراف آن یک گل شاه عباسی ترسیم شده و برفراز آن ها 4 گل شاه عباسی دیگر نقش بسته است.

شماره اموال: 29/ تاریخ بافت (قدمت): دهه اول قرن 14 ه.ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 1037*1402 (145 متر)/ طرح: لچک ترنج (شیخ صفی)، گل شاه عباسی، بند اسلیمی منقش/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای، لاکی، سفید، آبی/ نوع گره: متقارن/ گره شمار: حدود 11000گره در دسیمترمربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد   

     

-    شماره اموال: 32 / تاریخ بافت: (قدمت) دهه دوم قرن 14 ه.ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 1037*1388(143 متر)/ طرح: لچک ترنج، گل شاه عباسی، گلدان برگ های کنگره‌ای/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای، لاکی، سفید و آبی/ نوع گره: متقارن/ گره شمار: حدود 10100 گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد 

        

-        شماره اموال: 4/ تاریخ بافت (قدمت): دهه اول یا دوم قرن 14 هجری شمسی/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 1012*980 سانتی متر مربع (99متر)/ طرح: گلدانی، گل شاه عباسی، بند اسلیمی/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سرمه‌ای، لاکی، نارنجی، صورتی و آبی/ نوع گره: نامتقارن/ گره شمار: حدود 10000گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود ، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: عبدالمحمد عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد 

        

-     شماره اموال: 67 / تاریخ بافت (قدمت): دهه اول یا دوم قرن 14 ه.ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 798*605 سانتی متر مربع (48 متر)/ طرح: لچک ترنج، گل شاه عباسی، گل شاخه، بنداسلیمی منقش/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه ای، لاکی، صورتی و آبی، کرم/ نوع گره: متقارن/ گره شمار: حدود 11000گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد       

  

-    شماره اموال: 31 / تاریخ بافت (قدمت): دهه اول یا دوم قرن 14 ه.ش/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 347*261 سانتی متر مربع (9 متر)/ طرح: گلدانی، گل شاه عباسی، گل شاخه و بته سرو/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای، لاکی، آبی، نارنجی/ نوع گره: متقارن/ گره شمار: حدود 19600گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه، دو پود، لول بافت/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: عمواوغلی/ سبک: کلاسیک/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد     

    

-    شماره اموال : 3/ محل نگهداری: کاخ سبز/ محل بافت: مشهد/ ابعاد: 10*24 در  645/ طرح: گلدانی/ نقوش مهم: انواع گل شاه عباسی، سرو، اسلیمی ماری/ چهار رنگ اصلی و شاخص: سورمه‌ای سیر، لاکی، عاجی، آبی/ نوع گره: متقارن/ گره شماره: حدود 10 گره در دسیمتر مربع/ تار: پنبه/ پود: پنبه/ پرز: پشم/ کتیبه: دارد/ مضمون کتیبه: نام بافنده، عبدالمحمد عمواوغلی/ سفارش دهنده: رضا پهلوی/ محل نگهداری: مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد  

             

در این فرصت لازم می دانم از مدیر محترم مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، جناب آقای سید رحمت اله رئوف حنان که بنده را به انجام این امر مهم تشویق نمودند سپاسگزاری نمایم. همچنین راهنمایی و همکاری سرکار خانم نیک نژاد، امنای اموال محترم موزه فرش و سرکار خانم مهندس اشرفیان در خور قدردانی است.

 

منابع: کتاب صنایع دستی کهن ایران اثر هانس ای وولف، مترجم: سیروس ابراهیم زاده/ کتاب: سیری در صنایع دستی ایران، ویراستاران:  جی گلدک و لومی هیراموتوگلاک/ کتاب: فرش ایران سیری در مراحل تکمیلی فرش (طراحی، رنگری، رفو)، نگارش: شیرین صوراسرافیل/ پژوهش‌های صورت گرفته پیرامون خاندان عمواوغلی و فرش‌های آنان/ کسب اطلاعات از امنای اموال محترم کاخ‌موزه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران.

 

گردآوری و تدوین: سهیلا اسدی

 

شناسه خبری: 1980
تاریخ انتشار: 1396/8/1617:01
هشتگ ها:

آخرین مطالب