شنبه 25 تير 1390 - 11:09

محل بافت: کارگاه عمو اوغلی مشهد
سبک بافت: ترکی بافت
جنس: تار: نخ پود: نخ پرز: پشم
طرح: افشان ( گلدانی ، اسلیمی )
رج شمار: 120 رج
رنگ زمینه لاکی، رنگ حاشیه سرمه ای
ابعاد: 73/2 * 72/3

یکی از مجموعه آثار ارزشمندی که در کاخ اصلی نیاوران زینت بخش فضاهای این موزه است انواع قالی های اصیل ایرانی است که در این میان یکی از نمونه های منحصر به فرد قالی بافی ایرانی قالی های کارگاه عمو اوغلی مشهد است که متاسفانه امروزه نام بزرگان و بانیان این کارگاه تولید و طراحی فرش اصیل ایرانی در غبار زمان پنهان گشته است. مهمترین و نفیس ترین قالی های سالهای 1250ه.ش به بعد درشهر مشهد، تولیدات بزرگانی چون عمو اوغلی، مخملباف و حاج علی خامنه ای بوده است که هر یک از آنان بنیان گذاران و احیاء کنندگان قالی بافی در مشهد بوده اند.

استاد عبدالمحمد عمو اوغلی :
محمد کهنمویی اهل کهنوی آذربایجان با اشتغال در حرفه نساجی از تجار و تولید کنندگان صاحب نام تبریزی بود و در فاصله سالهای 1250 تا 1270ه.ش وارد شهر مشهد شد و ضمن تغییر شهرت خود از کهنمویی به عمو اوغلی حرفه نساجی را رها کرد و به کار تولید و بافت فرش روی آورد. محمد عمو اوغلی صاحب دو پسر به نام های عبدالمحمد و علیخان بود. هر دو فرزند او در امر تهیه و تولید، قالی های نفیسی را از خود به یادگار گذاشته اند که امروزه جزء با ارزش ترین قالی های موزه های داخل و خارج کشور است. استاد عبدالمحمد عمو اوغلی به همراه برادرش علیخان با ایجاد کارگاه های متعدد قالی بافی در مشهد و روستاهای اطراف آن به هنر فرش بافی ایران ارزش و اعتلای خاصی بخشیدند. استاد عبد المحمد در تهیه نقشه های منحصر به فرد و رنگ آمیزی، مواد مورد استفاده و هماهنگ نمودن نقشه و رنگ قالی تبحر خاصی داشت. از جمله ابتکارات دیگر عمو اوغلی تهیه قالی هایی به نرمی و سبکی پارچه های آن زمان بود. در مورد رنگرزی و استفاده کامل از رنگ های سنتی کمتر کسی را می توان هم تراز وی یافت. رج شمار فرش های عمو اوغلی بین 40 تا 150 رج در هر 5/6 سانتی متر بوده است. اکثر فرش ها در حاشیه ها دارای گلیم بافی به صورت سراسری و متصل به فرش بوده اند. استاد آخرین فرشی که بافته اند دو قطعه فرش 140 متری است که اکنون در کاخ موزه های مرمر و سعدآباد قرار دارد.

شاهکارهای عمو اوغلی :
در سال 1314ه.ش برای باشگاه افسران فرشی با طرح کپی فرش معروف اردبیل به اندازه 628*407 سانتی متر بافته شد که در هر متر مربع آن یک میلیون گره بافته شده بود. در حدود سالهای 1313 تا 1315 ه.ش فرش شکارگاه از نفیس ترین و گران قیمت ترین فرش های وی بوده است. فرش معروف به کوزه کتانی که استاد طراح آن عبدالحمید صنعت کار بوده است از دیگر شاهکارهای او محسوب می شود که به صورت مینیاتوری و بسیار زیبا بافته شده است. از دیگر نمونه های تولیدی فرشی با نقشه گلدانی است که از روی یک تکه فرشی در موزه هنر و صنعت وین در اترش کپی برداری شده که اینک از مجموعه فرش های قدیمی شرکت سهامی فرش ایران است. اکثر سفارشات عمواوغلی با کمک تولیت آستان قدس رضوی صورت می گرفته است. از دیگر سفارشات ایشان می توان از فرش های آستان مقدس حضرت رضا(ع)، حرم سامراء، مجلس و باشگاه افسران یاد کرد.

محقق و گردآورنده: مهناز اسدی