شنبه 25 آذر 1402 - 09:28

به گزارش روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران؛ استاد سجادی در این نشست با بیان پیشینه ای از سال های حضورش در عرصه باستان شناسی کشور اظهار داشت: دلیل حضورم در حوزه باستان شناسی به دوران تحصیلات مدرسه باز می گردد؛ در پایه ششم ابتدایی، تنها کتابی که عکس روی جلد آن انسان های ابتدایی و عصر حجر بودند دروس تاریخ و جغرافیا بودند که همین امر زندگی مرا عوض کرد و به موضوع باستان شناسی علاقه مند شدم.

او گفت: باستان شناسی کار عشق است و کار کارمندی نیست و ساعت کار در آن معنی ندارد. اگر عشق به کار نباشد تبدیل به عاملی می شویم که جایی را کاوش کرده و تنها چند شی داخل موزه قرار می دهد؛ حال آنکه بازسازی جامعه باستانی در باستان شناسی بسیار مهم است.

سرپرست کاوش‌های شهر سوخته با بیان اینکه کار باستان شناسی با مردم شناسی فرق دارد افزود: انسان شناس با حضور در جوامع با اشخاص صحبت می کند و سبک زندگی را ثبت و ضبط می کند، اما باستان شناس از خاک خاموش اینها را استخراج می کند و هدف از این کار بازسازی جامعه انسانی است.

او ادامه داد: به عنوان مثال زمانی که صحبت از مهر مادری می شود، مردم شناس این مهر را می بیند و لمس می کند، اما باستان شناس با مشاهده بقایای باستانی (اعم از انسانی و اشیا) و تحلیل یافته ها به این موضوع می رسد.

او توضیح داد: یافته های باستان شناسی نشان می دهد در سیستان که محیطی خشک دارد 8 نوع انگور تولید می شده، اما امروز اصلا انگوری تولید نمی شود و این یافته ها در اختیار نهادها قرار داده می شود تا پتانسیل های مناطق مشخص شده و از آن در برنامه ریزی ها بهره گیری شود.

این چهره ماندگار میراث فرهنگی با بیان مثال دیگری در حوزه هنر گفت: تاریخ هنر مرقع و ترصیع تا ایلخانیان می رسد، اما در حفاری تعداد زیادی شانه مو یافت می شود که روی دسته آن کار ترصیع انجام شده و همین امر مشخص می کند که سابقه هنر مرصع کاری در کشور 500 سال نیست و به 5 هزار سال قبل باز می گردد.

او تصریح کرد: این یافته ها در تمامی علوم، کشاورزی، پزشکی، جواهر سازی و سایر رشته ها کمک می کند و به ما نشان می دهد که چنین تجربیات قدیمی بوده که مارا به اینجا رسانده است.

او ادامه داد: الان با موبایل پیام می دهیم و مشاهده شده در گذشته هزاران مورد در شرق ایران (شهر سوخته) یافت شده که نشان می دهد پیشینیان ما در گذشته پیام های خود را به شکل علائمی (اشکالی) بر روی ظروف برای یکدیگر ارسال می کردند.

این باستان شناس برجسته کشور اظهار داشت: در قسمت غرب فلات ایران اطلاعات پیش از تاریخ بسیار زیاد موجود است، اما شرق ایران مهجور باقی مانده بود و مردم کمتر آشنایی داشتند و طی 50 سال اخیر اطلاعات خوبی مربوط به این قسمت استخراج شده است.

او ادامه داد: غربی ها تمایل به القای این موضوع داشتند که تمدن در بین النهرین (غرب ایران) و سند (شرق ایران) وجود داشته و فلات ایران تنها گذرگاهی بوده، اما این درست نیست؛ و با کشف تمدن شهر سوخته و جیرفت این نتیجه حاصل می شود که این مناطق چیزی از غرب ایران و حتی بین النهرین کم نداشته است.

او با تشریح تمدن های شرق ایران توضیح داد: در محدوده ای که تعیین نمودیم، شرق ایران را میانه آسیا نامیده ایم و در این محدوده مناطق 6 گانه تمدنی به مرکزیت «نمازگاه»، «ترنگ تپه و تپه حصار»، «ماندگار»، «سیستان»، «جیرفت» و «مهرگره» وجود دارند.

این کارشناس ایران شناسی گفت: سیستانی که بر اساس یافته های باستان شناسی انگور و دو بار در سال گندم تولید می کرده، به دلیل جنگل زدایی توسط انسان ها و مشکلات بستن سرچشمه رودخانه ها به سرزمینی خشک تبدیل شده است.

سرپرست کاوش‌های شهر سوخته با بیان اینکه در شرق ایران 4 نقطه مهم وجود داشته اظهار داشت: تپه یحیی در جنوب کرمان از جمله این مناطق است که از هزاره هفتم تا هزاره اول قبل میلاد در آن زندگی وجود داشته، کار سنگ خیلی رایج بوده و اشیا و ظروف فراوانی در آنجا ساخته می شده.

او ادامه داد: شهداد که در کناره دشت لوت قرار دارد از مراکز بسیار مهم فلزگری و ساخت اشیای سنگ صابونی، فلزی و مرمر و شامل بخش مسکونی و صنعتی بوده است.

او افزود: چند چیز در این منطقه پیدا شده که یگانه هستند؛ کشیدن تصویر یک الهه در کف قبر، جعبه موزائیک، تنها نوشته شرق که در منطقه شهداد یافت شده و بر لبه کوزه آبی نوشته شده بوده از جمله این ها است. همچنین در قبور افراد مجسمه هایی در ابعاد بزرگتر از آنچه پیش از این دیده بودیم قرار داده می شده که مشخص نیست پیکره و مجسمه چه کسی است.

این باستان شناس برجسته کشور تصریح کرد: در جیرفت سلسله محوطه های باستانی وجود دارد که تاریخ تمدن ایران را متحول کرده است.

او با بیان اینکه شهر سوخته تنها شهر مهم و بزرگ ایرانی در شرق فلات ایران بوده و از سال 1353 در آنجا کار می کرده گفت: کار مهمی که طی سال های فعالیتم در این منطقه انجام شده و از آن رضایت قلبی دارم این است که در سال 1376 در آن فضا تنها یک اتاق خشت و گلی با یک نگهبان و همسرش وجود داشت، اما الان یکی از زیباترین موزه های ایران را در آنجا ساخته ایم و 120 خانواده از آنجا ارتزاق می کنند و درواقع کار باستان شناسی منجر به چنین فعالیت مفید اجتماعی و مردمی خوبی شده است؛ همچنین 16 دکتر در آنجا تربیت و به مدارج بالایی رسیده اند.

او در ادامه به تشریح بخش های مختلف شهر سوخته از روی پلان و عکس های مربوط به آن پرداخت و اظهار داشت: این شهر 3200 پیش از میلاد پایه گذاری و 1800 قبل از میلاد از بین رفته است. مساحت خانه ها بین90 تا 150 متر بوده و چند نسل در آن زندگی می کردند.

سجادی ادامه داد: در اینجا 700 تا 800 قطعه بافته و پارچه یافت شده که به دلیل شرایط اقلیمی محیط از بین نرفته و باقی مانده اند.

او تصریح کرد: شهر سوخته تنها سایتی در ایران است که ما در آن بایگانی زیستی داریم و حدود 1100 اسکلت در آنجا طبقه بندی کرده ایم و در کل به بازسازی جامعه انسانی پرداخته ایم که بخشی از آن از طریق پروژه های پایان نامه های دانشجویی انجام شده است.

او با بیان اینکه جمعیت شهر سوخته در اوج شکوفایی خود بین 12 تا 14 هزار نفر بوده است توضیح داد: در قبور شهر سوخته از یک لیوان ساده تا مجموعه ای از اشیا قرار می دادند، چون معتقد به زندگی جاودان و بازگشت بودند و به دلیل آنکه مردم صلح دوستی بودند هیچ ادوات جنگی در این قبور یافت نشده.

این باستان شناس سرشناس کشورمان ادامه داد: در قبور زنان سفال های رنگی یافت نمودیم و نقش بز پویا بر روی ظروف مشاهده می شود که بسیار جالب توجه است. در ساخت زیور آلات نیز از سنگ های نیمه گرانبها و فلزات گرانبها استفاده می کردند و اولین و قدیمی‌ترین چشم مصنوعی جهان نیز از این شهر یافت شده است.

او افزود: یکی از کشفیات شهر سوخته اسکلت میمون ماکاک است؛ و فقط دو نوشته در این شهر یافت شده که شامل یک رسید یا فاکتور و یک لوحه حسابداری است.

سجادی خاطرنشان کرد: یافته های باستان شناسی برگه های از هم پاره شناسنامه ما هستند که با درکنار هم قرار دادن آن ها می توانیم خود را و ریشه و هویتمان را معرفی کنیم.

او گفت: در کشور تورم کارشناسان باستان شناسی داریم اما در رشته های میانی بسیار کمبود وجود دارد؛ و به جوانان علاقه مند به باستان شناسی پیشنهاد می کنم در میان رشته ای ها به خصوص «انسان شناس فیزیکی» و «گیاه باستان شناسی» ادامه تحصیل دهند.

او تصریح کرد: همچنین باستان شناسان جوان حتما باید با یک زبان خارجی به خصوص انگلیسی  آشنایی پیدا کنند، چراکه منابع این حوزه به زبان های خارجی است و عدم استفاده جوانان از منابع یاد شده از چالش ها می باشد.