سه شنبه 28 شهريور 1402 - 08:59

به گزارش روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران؛ استاد مختاری در این نشست ضمن تبریک ثبت کاروانسراهای ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو اظهار داشت: این پرونده از جهات بسیاری استثنا است؛ پرونده درظاهر یک اثر است اما به واقع 54 اثر است و قابل حفاظت ترین کاروانسراهای کشور در این لیست ثبت شده اند.

او ادامه داد: اهمیت این موضوع به این دلیل است که این کاروانسراها در چندین استان کشور قرار دارند و استان هایی که تاکنون دارای میراث جهانی نبوده اند، از این زمان به بعد صاحب میراث جهانی شده اند.

او تصریح کرد: این ثبت جهانی به پایدارسازی عناصر هویت بخش ملی کمک کرده و تعلق انسان ها را به این اماکن ارزشمند قوام می بخشد.

او گفت: معیارهایی که جهت گنجاندن نام آثار در این لیست وجود داشته گسترده تر بوده، اما به ناچار از بین آثار آنهایی که مدیریت پذیر بودند و نگهداری شده اند در این پرونده آمده اند.

او با بیان پیشینه ای از نحوه ورودش به حوزه مرمت و میراث فرهنگی توضیح داد: بنده اتفاقی به موضوع میراث فرهنگی ورود کردم، اما نتوانستم از آن جدا شوم و بی اختیار ادامه دادم. زمانی که متتظر نتیجه کنکور بودم پیشنهاد کاری به من شد و با دیدن یک دوره در اصفهان با فضای میراث آشنا شدم و تصمیم گرفتم در همین حوزه در دانشگاه ادامه تحصیل دهم.

دکتر مختاری ادامه داد: فعالیت های من در حوزه مرمت و میراث فرهنگی در عنفوان جوانی فرصتی فراهم کرد تا با بزرگانی همچون عزت اله نگهبان، سیمین دانشور، منوچهر ستوده، دکتر ملک، دکتر مجید زاده و غیره آشنا شده و علاقه ای که به مهندسی داشتم به میراث فرهنگی تغییر پیدا کرد؛ و اندیشیدن و اینکه الگوهایم چه کسانی شوند را آموختم.

او افزود: بعد از انقلاب از سوی دفتر فنی سازمان ملی حفاظت از آثار به مسجد جامع ساوه اعزام شدم (در آن زمان دست ایتالیایی ها با همکاری دانشگاه بهشتی بود) و روی مبانی معماری اسلامی بعد از نظریات مستشرقین کار می کردم.

این چهره ماندگار میراث فرهنگی گفت: مرمت بنایی در میدان حسن آباد تهران در 16 بند، موجب ورود من به معماری معاصر شد و محقق و پژوهشگر معماری معاصر تهران شدم.

او اظهار داشت: در سال 73 معاون میراث فرهنگی تهران شدم و با مطالعات و مشاهدات به این نتیجه رسیدم که مثلا شهر تاریخی تهران با شهر تاریخی یزد فرق می کند و چهره و نمای این دو شهر کاملا باهم متفاوت است و به سمت حفظ این ها رفتم؛ و تا سال 83 تعداد زیادی آثار در تهران توسط بنده به ثبت رسید. 

او با بیان اینکه در سال 82 تعداد 180 کارگاه مرمت در استان تهران داشتیم توضیح داد: به دنبال این اقدامات میراث فرهنگی جایگاه پیدا کرد و ادارات و نهادهای مختلف به نظریات میراث فرهنگی درخصوص بناها و ساخت و سازها توجه می کردند.

او ادامه داد: با وقوع زلزله بم در دی ماه 82 کمیته مشترک و کارگروه های 7 گانه تشکیل و من مسئول کارگروه مستندنگاری شدم. پس از یک کارگاه 4 روزه بیانیه بم صادر شد و پس از آن بنده به همراه مهندس بهشتی به بم رفته و از اردیبهشت 83 تا آذر 88 در این پروژه فعالیت کردم.

مدیر پروژه نجات بخشی میراث جهانی بم گفت: تجربه بم برای من بسیار بزرگ بود. اول آن ناامیدی بود و در ابتدا فقط آوار خشت می دیدیم. چون ارگ بم ازبین رفته بود، شهر بم مساعد یک ارزش گذاری جدید به نام منظر فرهنگی بود که با پیشنهاد کارشناسان با عنوان منظر فرهنگی بم به ثبت جهانی رسید؛ و این ثبت به این دلیل بود که بم زمینه فرهنگی بسیار قوی از نظر سواد و ادبا و صاحبان موسیقی و غیره دارد.

او تصریح کرد: بعد از ثبت جهانی بم مشکلات آغاز شد، چون شهر باید بازسازی می شد و نباید اتفاقاتی برخلاف روحیه تاریخی شهر رخ می داد. در آن زمان حرف اول را در جهت بازسازی بم، میراث فرهنگی می زد. میراث فرهنگی تبدیل به مرکزی شده بود که بین تمام نهادها و مدیریت شهری اجماع ایجاد می کرد؛ چراکه باید آن فرهنگ حفظ می شد.

او با بیان اینکه از پروژه بم در تمامی نشست های جهانی به عنوان تجربه جهانی بعد از وقوع زلزله یاد می شد و ایران در تمامی آن ها کرسی داشت خاطرنشان کرد: به جهت اهمیت این پروژه بین المللی، در آن دوران کشورهای مختلفی که داوطلب همکاری در پروژه مرمت و بازسازی بم بودند، با اعلام به یونسکو و تنها تایید مدیر پروه بازسازی بم در کشورمان حضور پیدا می کردند.

دکتر مختاری طالقانی گفت: با بازنشستگی در سال 88 فقط یک روز استراحت کردم و از روز بعد مجددا مشغول فعالیت شدم و به عنوان مشاور سازمان زیباسازی، عضو هیئت علمی در دانشگاه و انجام پروژه های مرمتی مختلف ادامه فعالیت دادم.

او با اشاره به تجربیات خود در زمان حضور در مجموعه نیاوران اظهار داشت: هنگامی که مسئولیت بم بر عهده ام بود، نهادی به نام پایگاه شهر تاریخی تهران تشکیل و کارهای تهران پیگیری می شد. در آن دوران رفت و آمدم به نیاوران زیاد و دفتر فنی این مجموعه ایجاد و مطالعات دفتر فنی با تمرکز بر مرکز اسناد انجام شد.

او با بیان اینکه مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران نیاز ضروری به مرکز اسناد دارد که باید راه اندازی آن در دستور کار قرار گیرد، توضیح داد: در این مرکز در ابتدا باید متمرکز بر اسناد فنی شد تا اسناد و سوابق ماندگار شوند و این امر مستلزم جمع آوری و سیستم نگهداری می باشد. مرحله بعد اسناد قدیمی مربوط به این مجموعه است که باید جمع آوری و طبقه بندی و براساس آنها اقدامات مختلف فنی و مرمتی انجام شوند.

او ادامه داد: دسته بعدی اسناد تاریخی هستند که چه رویدادهایی در دوران قاجار و پهلوی اینجا اتفاق افتاده است (شامل رفت آمد رجال و غیره از قبل از انقلاب تا زمان حاضر). 

او افزود: گام بعدی فعال سازی مرکز اسناد نیاوران، جمع آوری مطالعات مربوط به بناها و آثار این مجموعه است که بسیار درخور اهمیت هستند؛ چرا که با کنار هم قرار دادن این ها تصمیمات اصولی در موضوعات مربوطه اتخاذ  خواهد شد و این اقدام به طور کلی موجب صرفه جویی در وقت و هزینه می شود. همچنین نقشه ها و مواردی که در مجموعه کم هستند نیز باید تهیه شوند.

این پیشکسوت مرمت و چهره فاخر میراث فرهنگی کشور گفت: اسناد شفاهی نیاوران (تاریخ شفاهی) دسته دیگری از اسناد هستند که باید ثبت و ضبط و ماندگار شوند. مطالعات مربوط به درختان و گیاهان باغ نیاوران که تاکنون انجام شده نیز اهمیت دارند که باید جمع آوری شده تا کمبودهای آن مشخص و درصدد رفع آن اقدام شود. همچنین مطالعات مربوط به متعلقات این مجموعه (مثل مدرسه پهلوی، زمین فوتبال، قناتها و... ) انجام شود تا به عنوان مثال مسیر قنات ها شناخته و لایروبی انجام گیرد تا خشک نشوند.

پژوهشگر میراث معماری و شهرسازی کشورمان در پاسخ به سوالی درباره هویت بصری و معماری شهر تهران با بیان اینکه ساخت و سازهای شهر تهران در دستان 4 گروه است گفت: اولین گروه "نوگرایان" هستند که به اعتقاد آنان باید بافت فرسوده برداشته و جدید شود؛ اشکال این تفکر این است که عناصر هویتی شهر ازبین می روند. 

او افزود: "سوداگرایان" گروه دوم هستند که از موانع قانونی به واسطه نسبت هاو روابطشان عبور کرده و شروع به تخریب و ساخت و ساز می کنند و آورده ای ندارند (خیلی از پاساژها به همین شکل ساخته شده) وچه بسا هویت، ترافیک و بافت و هیچ اهمیتی برایشان ندارد.

او "مدیران سهل انگار" را دسته سوم گروه یادشده خواند که هیچ موضوعی را گردن نگرفته و درنهایت به نفع سوداگران کار می کنند.

او خاطرنشان کرد: "حفاظتگران" گروه چهارم را تشکیل می دهند. این ها ارزش مدار هستند، می نویسند و توصیه می کنند و همین ها تاثیر گذار می باشند.

او تصریح کرد: از آرزوهای من تاسیس موزه معماری در ایران با آغاز از تهران است؛ با این اقدام می توان اسناد مربوط به معماری را در این فضا جمع آوری کرد تا از بین نرفته و نابود نشوند. راه اندازی این موزه کار بزرگی است و از طریق اشخاص امکان پذیر نمی باشد و نیاز به حمایت دولتی دارد.

مدیر پروژه نجات بخشی میراث جهانی بم خاطر نشان کرد: با بالارفتن سن انتظار احترام وجود دارد و این احترام در قالب اینکه چطور عمر را گذراندی و چه چیزی برای انتقال داری نمود پیدا می کند که از این بابت از دعوت مجموعه نیاوران سپاسگزارم.

همچنین در بخش پایانی این نشست بیژن مقدم، مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران با بیان اقداماتی که در سطح این مجموعه انجام شده توضیح داد: طی ماه های اخیر اقدامات خوبی درخصوص راه اندازی مرکز اسناد نیاوران انجام شده و با تامین زیرساخت های لازم و طی فرآیندهای مورد نیاز در آینده نزدیک راه اندازی می شود. 

او افزود: همچنین اقداماتی جهت جمع آوری داشته های مجموعه نیاوران و مطالعات صورت گرفته، انجام شده و در راه دستیابی به بانک اطلاعاتی جامعی در این خصوص هستیم. رایزنی هایی نیز با کارشناسان خبره دانشگاهی در رشته گیاه شناسی و کشاورزی انجام شده که طی پروژه ای در آینده نزدیک، بانک اطلاعاتی جامع باغ نیاوران نیز تهیه خواهد شد.