سه شنبه 27 تير 1402 - 09:03

به گزارش روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، این نشست با حضور سید احمد محیط طباطبایی، رییس ایکوم، بیژن مقدم، مدیر مجموعه نیاوران و جمع دیگری از علاقه مندان برگزار و مباحثی پیرامون نیازهای کنونی میراث فرهنگی کشور جهت پیشرفت و رسیدن به آرمان ها در این حوزه مطرح شد.

رسول وطن دوست در این نشست با بیان خلاصه ای از سرنوشت کاری خود گفت: راه اندازی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی و کمک جهت راه اندازی رشته مرمت در کشور از جمله کارهای برجسته و مهمی است که توانستم در طول دوران فعالیتم در حوزه های اجرایی انجام دهم.

او توضیح داد: با راه اندازی رشته مرمت در دانشگاه های کشور توانستیم بیش از 3 هزار فارغ التحصیل در این حوزه داشته باشیم؛ و ساخت آزمایشگاه مرمت با عنوان پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی در 8 هزار متر مربع و بر اساس معیارهای روز جهانی در زمان خود از قدم های موثرحوزه مرمت بود. این آزمایشگاه جزو 5 مرکز بزرگ دنیا بود که در فضای کنونی پژوهشگاه میراث فرهنگی احداث شده و با یک تونل زیرزمینی به موزه ملی ایران متصل می شد.

او ادامه داد: متاسفانه این آزمایشگاه که طرح اولیه احداث آن از سال 1352 آغاز و پس از طی سالیان طولانی و با مشقت ها و بودجه های فراوانی در سال 1384 به بهره برداری رسید، پس از مدت کوتاهی در سال 1388 تغییر کاربری یافت و به یک فضای اداری با عنوان پژوهشگاه میراث فرهنگی تبدیل شد.

او خاطر نشان کرد: پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی ثروت عظیمی از لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری در کشور بود که متاسفانه با تعطیلی و تغییر کاربری آن، این سرمایه عظیم را از دست دادیم.

رییس کنونی گروه حفاظت و مرمت ایکوم با بیان اینکه یکی از آرزوها و دغدغه هایش ایجاد «مدرسه مرمت» در ایران است اظهار داشت: مدرسه با دانشگاه متفاوت است و مباحثی که به صورت آکادمیک در دانشگاه ها آموزش داده می شود، در این مدرسه به صورت کارآموزی و عملی در رشته های مختلف کاربردی خواهند شد. این مدرسه می تواند مباحث مربوط به حفاظت و معرفی بهتر میراث فرهنگی را برای همگان در ایران  و جهان تسهیل کند.

او گفت: سرزمین ایران اگر مهمترین سرزمین تاریخی و فرهنگی در دنیا نباشد یکی از 4 سرزمین نخست است و شایستگی آن را دارد که هرنوع سرمایه گذاری جهت اعتلا و حفاظت از میراث فرهنگی در آن انجام شود.

او با بیان اینکه مرمت نوین همچون بسیاری از رشته های دیگر در کشور وارداتی است توضیح داد: آنچه به عنوان مرمت نوین از آن یاد می شود از دهه 40 خورشیدی در ایران آغاز شد. با مطالعه کتاب های متعدد در 15 سال اخیر دریافتم که ما بسیار از گذشته خود یعنی آنچه در 3 هزار سال گذشته در کشور اتفاق افتاده غفلت کرده ایم.

او ادامه داد: موضوع مرمت قبل از هخامنشیان و تا کنون در کشور وجود داشته، اما آنچه در ایران مطرح بوده صحبت از روان و جان داشته، درصورتی که در اروپا بیشتر موضوع جسم مطرح است؛ و اگر به درستی به گذشته رجوع کنیم بخشی از رویکردهای ما نسبت به میراث فرهنگی دچار تغییر و تحول می شود.

وطن دوست ایران را جزو کشورهای منحصر بفرد در رشته مرمت از لحاظ کمی دانست و افزود: اما از لحاظ کیفیت جای کار بسیاری داریم و باید با فعالیت های مفید و سازنده کیفیت را بالا ببریم.

او تصریح کرد: از لحاظ رویارویی با مشکلات حوزه حفاظت در موقعیت خوبی قرار داریم، اما هنوز نتوانسته ایم بخش خصوصی را آنقدر تقویت کنیم که وظیفه حفاظت از میراث فرهنگی را بر عهده بگیرد. حفاظت از میراث فرهنگی وظیفه آحاد مردم و بخش خصوصی است و دولت تنها باید نقش نظارتی در این حوزه ایفا کند.

او درخصوص مرمت آثار و ابنیه توسط دولت و یا بخش خصوصی اظهار داشت: یکی از نمونه های موفق حفاظت از میراث فرهنگی در دنیا کشور ایتالیا است که در این حوزه نسبتا موفق عمل کرده؛ بعد از جنگ جهانی دوم بحث حفاظت را رفته رفته به شهرداری ها، شرکت ها و موسسات واگذار کرد و بخش خصوصی در این حوزه تقویت شد و در زمان حاضر وزارت هنر و میراث فرهنگی ایتالیا تنها نقش نظارتی ایفا می کند.

او توضیح داد: از سال 1301 تا کنون نگهداری میراث فرهنگی در ایران دولتی بوده است. از دهه 1380 درب های دولت تا حدودی گشوده و بخش خصوصی نیز کمی وارد این حوزه شد؛ اما آنچه انجام شده کفایت نمی کند و فرآیند سپردن کارها و تقسیم بنده و رتبه بندی آثار باید با دقت بالایی انجام شود.

این پژوهشگر میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه اشاعه فرهنگ حفاظت از میراث فرهنگی در کشور امر بسیار مهمی است خاطر نشان کرد: نگهداری از میراث فرهنگی عظیم و گسترده ایران نیاز به 10 لشگر دارد؛ از اینرو در سطح کلان وزارت میراث فرهنگی باید افق 50 یا صد ساله ترسیم و با این نگاه که میراث فرهنگی ماندگار است، حفاظت و نگهداری از آن به بخش خصوصی واگذار شود.

او افزود: میراث فرهنگی یکی از بزرگترین ثروت های کشور و از نفت هم با ارزش تر است، چرا که نفت روزی تمام می شود، اما میراث فرهنگی روز به روز ارزشمندتر می شود.

او شناخت میراث فرهنگی و فهم اهمیت آن در طبقات مختلف جامعه را امری بسیار کلیدی و مهم خواند و ادامه داد: میراث فرهنگی ملموس و ناملموس منبع لایزال الهی است و اگر در جهت معرفی آن برای آحاد مردم از سنین کودکی تا بزرگسالی پیش رویم، به توسعه پایدار در حوزه های مختلف اعم از فرهنگی و اقتصادی کمک می کنیم و مردم خود برای نگهداری و حفاظت از آن تلاش می کنند.

او تصریح کرد: طبق تعاریف بین المللی امروزه از میراث فرهنگی به عنوان منبع فرهنگی یاد می شود که از آن می توان برای توسعه کشور در تمامی زمینه ها اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و غیره بهره برداری کرد.

بنیان‌گذار پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی با بیان برتری های وضعیت کنونی میراث فرهنگی کشور نسبت به 50 سال گذشته اظهار داشت: در سال 1351 تنها یک مرمت گر در کشور داشتیم، اما اکنون بیش از 3 هزار مرمت گر داریم. در دهه 50 تنها یک آزمایشگاه حفاطت و مرمت داشتیم، حال آنکه در زمان حاضر در هر شهر یک آزمایشگاه داریم.

او با بیان اینکه در سال های آغازین انقلاب و در دهه 60  هیچیک از موزه ها امکانات لازم برای نگهداری اشیای خود در مخزن را نداشتند، اما الان در تمامی موزه ها این امکان فراهم است ادامه داد: تمامی آنچه ذکر شد پیشرفت های کشور است اما برای ایران بزرگ کفایت نمی کند؛ فهم آثار و درک اهمیت فرهنگی و علمی آثار بسیار مهم و نخستین حرکت و اقدام حفاظتی برای آثار است و نشان خواهد داد که این آثار در روزگار فعلی ما چه تاثیری دارند.

او افزود: در سرزمینی زندگی می کنیم که شروع کننده بسیاری از صنایع و هنرها در جهان بوده، اما تاکنون تنها به جنبه های فنی حفاظت درخصوص شهرها، ابنیه و اشیا پرداختیم و تمرکز بر این امر ما را از پرداختن به مبانی فکری آن غافل ساخته است.

او تصریح کرد: مهمترین و نخستین کار در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی درک و فهم مبانی و بنیان های فکری آن از طریق معرفی است و در قدم های بعدی باید به مسائل فنی پرداخته شود.

عضو پیشین هیئت مدیره شورای بین‌المللی حفاظت از میراث معماری گلی ایکوموس اظهار داشت: در حوزه میراث فرهنگی و حفاظت باید برنامه راهبردی 50 ساله داشت و مسئولین بر اساس آن عمل کرده و به پیش روند.

او فردوسی را بزرگترین و اولین معلم میراث فرهنگی کشور دانست که از طریق معرفی و بیان خود به امر حفاظت پرداخته و ادامه داد: سعدی و رودکی نیز اشعار بسیاری در حوزه میراث فرهنگی دارند، اما به هیچیک از این ها تا کنون رجوع نکرده و پند نگرفته ایم. باید به گذشته خود برگشته و از آن درس بگیریم.

او افزود: اجداد ما مدیریت بحران داشته و سازه هایی ایجاد و به گونه ای از طبیعت استفاده می کردند که کمترین آسیب را برایشان داشته باشد. ما نیز باید به بحث حفاظت پیشگیرانه و مدیریت بحران در موزه ها و اماکن فرهنگی تاریخی خود توجه ویژه کرده و پیش از وقوع بحران، با بومی سازی دستورالعمل های جهانی مدیریت بحران، از ایجاد حادثه جبران ناپذیر جلوگیری کنیم. این امر با آموزش یکایک کارکنان موزه و تعیین نقش برای آنان و ممارست امکان پذیر خواهد بود.

او با بیان اینکه مرمت گر هنرمند عالمی است که نباید خود را جای هنرمند اثر گذاشته و در اندیشه های وی دخالت کرده و به صورت سلیقه ای کار مرمت انجام دهد گفت: باید در حوزه مرمت آثار دستورالعمل مشخص و مدون و برنامه راهبردی جهت نیل به این مهم داشت.

وطن دوست با اشاره به اینکه ما در گذشته از تاریخ  چند هزار ساله خود غافل بودیم توضیح داد: اگر دوباره به فعالیت های اجرایی باز می گشتم، در حوزه مبانی بیشتر کار کرده و حفاظت عمومی را تشویق و ترغیب می کردم؛ کارهای بیشتری در حوزه معرفی میراث فرهنگی از طریق آموزش و پرورش، صدا و سیما و رسانه ها انجام داده و از این پتانسیل ها برای معرفی و ارزش گذاری میراث فرهنگی به عنوان پروژه ای ملی که به نفع همگان است استفاده کرده و کمک می گرفتم.

او با اشاره به ظرفیت های مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران خاطر نشان کرد: مجموعه نیاوران از لحاظ فضا، مکان و همچنین مشکلاتی که خود با آن روبرو است، ظرفیت و استعداد آن را دارد که به عنوان مرکز کارآموزی و کارورزی در حوزه مدیریت بحران در موزه ها تبدیل شود.