کریسمس در نیاوران

وقتی جیمی‌کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در 10 دی 56 طی سفری 17ساعته در رأس هیاتی 410 نفری به تهران آمد و در ضیافت شامی که به مناسبت حضورش در تالار آبی کاخ نیاوران ترتیب داده‌شده‌بود، جام شراب در دست گرفت و گفت ایران به خاطر رهبری فوق‌العاده شاه، در یکی از پرمخاطره‌ترین نقاط دنیا، به یک جزیره ثبات تبدیل‌شده، هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد در کمتر از 20 روز، واقعه به خاک و خون کشیدن مردم قم به خاطر اهانت روزنامه اطلاعات به بنیانگذار انقلاب رقم بخورد.

روابط ایران و آمریکا در زمان پهلوی مرحله به مرحله پیش می‌رفت و از دهه 20 به بعد به تعاملات تنگاتنگ سیاسی، اقتصادی و نظامی رسید. این شرایط به شاه کمک می‌کرد ایده‌های بلندپروازانه خود در منطقه را تحقق بخشد؛ هرچند نوع کنشگری سیاسی محمدرضا پهلوی در دوران روسای‌جمهوری مختلف آمریکا اعم از جمهوریخواه یا دموکرات تفاوت‌هایی با هم داشت.

مرور خاطرات برخی از رجال رژیم گذشته نشان می‌دهد آنها در ابتدا تصور می‌کردند سیاست‌های حقوق بشری کارتر به منزله پایان ماه‌عسل تهران با واشنگتن است اما کمی بعد رویه رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا به خوبی نشان داد حمایت بی قید و شرط آنها از نظام شاهنشاهی همچنان به قوت خود باقی است. با رایزنی برخی چهره‌های متنفذ کاخ سفید و بعضی از نمایندگان کنگره، کارتر سرانجام پذیرفت نباید با ادعاهای مبهم خود درباره آزادی‌های سیاسی، مصالح استراتژیک آمریکا را فدا کند.
از این پس بود که این رئیس‌جمهور دموکرات هم پا جای پای اسلاف خود گذاشت و مغازله سیاسی را با شاه از سر گرفت و در مهمانی شب سال نو1978 در کاخ نیاوران، با جزیره ثبات خواندن ایران، شاه را محبوب مردم عنوان کرد. محمدرضا پهلوی هم به پشتوانه این حمایت‌ها رفتار سختگیرانه‌اش را نسبت به مخالفان سیاسی خود به‌ویژه انقلابیون تشدید کرد. 
کارتر تا پیروزی انقلاب اسلامی از شاه حمایت کرد و او در روزهای پایانی نظام شاهنشاهی، تمامی تلاش خود را به کار بست تا با فرستادن ژنرال هایزر به ایران و همچنین همفکری با دیگر همتایان اروپایی خود در کنفرانس گوادلوپ، جلوی سرنگونی شاه را بگیرد. اما جرقه‌های انقلاب که از قیام 19دی رقم خورد، به حرکتی توفنده تبدیل شد.
محمدرضا پهلوی بعد از فرار از ایران تصور می کرد که همچنان روابط گرم او با مقامات آمریکایی ادامه داد اما نوع رویکرد کارتر و دیگر دولتمردان ایالات متحده نشان داد که آنها دیگر تمایلی به حفظ و تداوم این رابطه  ندارد و از همین رو بود که شاه سابق به مثابه یک مسافر سرگردان کشور به کشور می رفت تا اجازه اقامت پیدا کند.
از دیگر سو نوع تعاملات ایران و آمریکا در دوره کارتر بعد از پیروزی انقلاب روند دیگری پیدا کرد و بعد از اشغال سفارت ایالات متحده در تهران که بعدها نام لانه جاسوسی گرفت جیمی کارتر تلاش کرد که ابتدا اظهارات تندی را علیه نظام تازه پاگرفته در ایران بیان کرد و سپس اولین کارزار تحریم اقتصادی را علیه جمهوری اسلامی براه انداخت و در پی ناکامی همه این ترفندها تصور کرد که می تواند با یک حرکت ضربتی و در قالب اقدامی نظامی مقامات ایران را سرجای خود بنشاند و از این رو دستور عملیاتی را به نام «پنجه عقاب » داد تا هم گروگان ها را در یک اقدام سریع آزاد کند و هم مراکز حساس ایران را مورد هدف قرار دهد اما پنجه عقاب در رویارویی با توفان شن در طبس شکست و این پایان کار جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا در کاخ سفید بود.

شناسه خبری: 3656
تاریخ انتشار: 1403/10/1020:22
هشتگ ها: #مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران, #جیمی کارتر در نیاوران

آخرین مطالب