ابنیه و آثار تاریخی اسلام در اتحاد شوروی

سه شنبه 9 آبان 1391 - 11:35
کتاب حاضر: یک جلد، بدون شماره صفحه، مصور(بخشی رنگی)، به ابعاد:30×5/40 سانتی متر و به زبان های عربی، فارسی و اردو می باشد.

ناشر: موسسه روحانی مسلمانان آسیای میانه و کازاخستان (قزاقستان) سال انتشار:1962 میلادی(1341 هجری شمسی) کتاب حاضر: یک جلد، بدون شماره صفحه، مصور(بخشی رنگی)، به ابعاد:30×5/40سانتی متر و به زبان های عربی، فارسی و اردو می باشد. کتاب شامل بخش های زیر می باشد: - مقدمه - جمهوری های آسیای میانه - جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان - تصاویر مقدمه در بخش مقدمه این کتاب آمده است: اتحاد شوروی دولتی است کثیرالملل. در بسیاری از نقاط اتحاد شوروی از جمله در آسیای میانه،کازاخستان، قفقاز،کریمه، تاتارستان، باشقیرستان و سایر نواحی،آثار و ابنیه مذهبی اسلامی وجود دارد، به ویژه در آسیای میانه و جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان که ساکنین بومی آن ها مسلمان هستند این نوع ابنیه بسیار دیده می شود که از لحاظ هنر و معماری شایان اهمیت می باشند. این آثار تجارب چندین قرن معماران قدیم را در دسترس معماران معاصر قرار می دهند. این بناها نه تنها آثار شایان توجهی از تمدن قدیم می باشند بلکه در زندگی معاصر نیز جایگاه خاصی دارند. اغلب اوقات از این بناها همان استفاده ای را می کنند که برای آن ساخته شده اند.گاهی نیز مانند مجموعه ها و بناهای خاص از نقطه نظر شهرسازی دارای ارزش می باشند. جمهوری های آسیای میانه آسیای میانه سرزمینی است که دارای تمدن و فرهنگ باستانی می باشد. قبل از تصرف آسیای میانه توسط اعراب و اشاعه اسلام در آن سرزمین(قرن های 7 و 8 میلادی)، آسیای میانه دارای چنان هنر ومعماری قدرتمندی بود که امکان رشد بعدی معماری را که در نتیجه استیلای اعراب متوقف گردیده بود، فراهم می آورد. در قرن 9 میلادی آسیای میانه رسما تابع خلافت اعراب بود. سامانیان که حکام تابع خلیفه نامیده می شدند،عملا فرمانروایان مستقل بودند و در نتیجه در کشور امکان رشد و ترقی فراهم گردیده بود. رشد و ترقی صنایع دستی و تجارت و تمرکز آن در شهرها، خصوصیت بارز قرن های 9 و 10 میلادی می باشد.کاخ ها، دارالحکومه ها،کاروانسراها، حمام ها، مساجد، مناره ها و مدارس از جمله بناهایی بودند که ساخته می شد. بناها تا قرن 9 میلادی با خشت و گل ساخته می شدند و قسمت های داخلی بنا دارای تزئین و نقش و نگار مانند: گچ بری بود. با بزرگ شدن شهرها و توسعه ساختمان ها، استفاده از آجر گسترش پیدا کرد. به کار بردن آجر در بناها امکان عریض و بزرگ کردن طاق ها، گنبدها و بزرگی ابعاد بنا را فراهم آورد. اگرچه در اواخر قرن 10 میلادی، حکومت سامانیان توسط ترکان قره خانی منقرض گردید، توسعه و پیشرفت اقتصاد و تمدن کشور متوقف نگردید. در قرن های 11 و 12 میلادی، شهرسازی به سبک قرن های 9 و 10 میلادی به کمال رسید. بناهای عظیم و با شکوه در نقاط مهم شهر رواج یافت. بزرگ ترین شهرهای این سرزمین مانند: بخارا، سمرقند، ترمذ، اورگنج و مرو، شهرهایی با جمعیت زیاد، بازارهای بزرگ و پر رونق با بناهای زیبا می باشند. تجربه آجرچینی عمودی، مایل و افقی در یک سطح و یک در میان، یا برجسته و مقعر که جلوه ویژه ای به ساختمان می داد رفته رفته به ایجاد گل و بوته و نقش و نگار به وسیله سبک مخصوص آجرچینی مبدل شد. این نوع تزئین بنا در تمام سرزمین آسیای میانه مشاهده می شود. در آن زمان در آسیای میانه دو دولت سلجوقیان و قره خانیان وجود داشتند. با وجود مشترک بودن روش های معماری سنتی، هیچ گونه یکنواختی در نواحی مختلف آسیای میانه مشاهده نمی شود و معماری هر ناحیه خصوصیات مخصوص به خود را داشت. در دوره قره خانیان نیز، بخارا پایتخت بود. در اواخر قرن 12 میلادی دولت نیرومندی در خوارزم به وجود آمد که پایتخت آن اورگنج بود. دربین سال های 1220 و 1221 میلادی، این شهر نیز مانند سایر شهرهای بزرگ آسیای میانه چون بخارا، سمرقند، ترمذ و مرو از هجوم مغول ها خسارات فراوان دید. در قرن 13 میلادی، فقط به تدریج نتایج هجوم مغول هااز بین رفت و بنای قابل توجهی در این دوره ساخته نشده است. در نیمه اول قرن 14 میلادی معماری احیا شد. حکمرانان مغول به اسلام روی می آوردند و از ساخت بناهای مذهبی حمایت می کردند. معماری آسیای میانه قبل از مغول ها یک رنگ بود و در آن فقط رنگ زرد روشن آجر محلی مورد مورد استفاده قرار می گرفت. اما در بعضی از ساختمان های نیمه دوم قرن 12 میلادی آجرهای کاشی رنگی به کار برده می شد. نمایی با آجرهای کاشی رنگارنگ از مختصات بارز معماری قرن 14 میلادی می باشد. در آستانه سال های 70 قرن 14 میلادی، تیمور نه تنها رقبای خود را شکست داد و آسیای میانه را تابع خود نمود بلکه ایران و قفقاز جنوبی را نیز تصرف کرد و هم چنین به آسیای صغیر و هندوستان لشگر کشید.تیمور سمرقند را پایتخت امپراطوری خویش قرار داد و به تجدید بنا و توسعه آن پرداخت.از قرن 15 میلادی که دوران فرمانروایی تیموریان می باشد، بناهای بسیار مجللی به جا مانده است. شکل ساده، تناسب کامل ابعاد و هم نشینی رنگ های نما در بنا، از ویژگی های تعداد زیادی از این ابنیه می باشند. در قرن 15 میلادی به خصوص در نیمه دوم آن اتصال قسمت پائینی مکعب شکل بنا به گنبد و انواع جدید آرایش و تزئین در بنا به ظهور رسیده و توسعه می یابد.به طور مثال می توان به آرایش بنا با نقش های ((کندل)) که دارای نقش های کمی برجسته بوده و بیشتر آبی و طلایی رنگ می باشند اشاره کرد. در قرن 16 میلادی آجرهای کاشی به مقیاس وسیع در داخل و خارج بنا استفاده می شد و در قسمت داخلی آرایش با نقش های کندول همچنان رواج داشت. ساخت بناهای بزرگ که بیشتر برای امور مذهبی در نظر گرفته شده بودند ادامه می یابد و مجموعه آثار معماری را به وجود می آورند. دراواخر قرن 17 میلادی شهرها رو به زوال گذاردند، ارتباط با کشورهای دیگر محدود گردید و دولت واحد آسیای میانه سقوط کرد. در قرن 18 میلادی سه حکمرانی مستقل به نام امیر بخارا، خان خیوه و خوقند ایجاد گردید. در بخارا که به صورت مرکز اسلامی باقی مانده بود، ساخت مساجد و مدارس ادامه یافت. اما آنچنان عظیم و مجلل نبوده و از نظر معماری رونق گذشته را نداشتند. در قرن 19 میلادی معماری در خان نشین های بخارا و خوقند از لحاظ مقیاس و کیفیت های هنری بنا از بناهای موجود در خیوه خیلی کمتر بود. در این دوره تعداد زیادی بنا با مقیاس کوچکتر از قبیل مسجدهای سر گذر به وجود آمد. کنده کاری روی چوب و گچ،نقش و نگار دیوارها و سقف ها، تعداد زیادی از این بناها را تا سطح آثار هنری بالا می برد. جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان مقارن میلاد مسیح، سرزمین آذربایجان به علت دارا بودن موقعیت مناسب جغرافیایی در محل تقاطع راه های تجاری غرب و شرق، پیشرفت زیادی می کند. به طور مثال شهر نخجوان حتی در قرن 2 میلادی نیز نقش مرکز بزرگ تجاری و مدنی را ایفا می کرد. هنگامی که آذربایجان در ترکیب با دولت ساسانی بود، ساختمان های عظیم و وسیعی در آن جا ایجاد گردید. اواخر قرن 7 میلادی، در ابتدای حمله اعراب، در آذربایجان همان شیوه معماری سنتی و بناهای قدیم مرسوم بود. اشاعه اسلام در آذربایجان موجب پیدایش بناهای تازه مذهبی از قبیل مسجد، مقبره و مناره گردید. در دوره های نخست(قرن های 7 تا 10میلادی)، تکنیک ساخت ابنیه و روش های مختلفی که در قرن های گذشته در چیدن سنگ ها و زدن طاق ها معمول بود، تکمیل گردید و تکنیک آجر چینی شروع به پیشرفت کرد. با ضعیف شدن خلافت اعراب در سرزمین آذربایجان، دولت هایی از قبیل اتابکان – ایلدگیز (نخجوان)،شیروان شاهان(شماخه) و...به وجود آمدند.در قرن های 11 و 12 میلادی شهرهای قرون وسطایی مانند:گنجه، شماخه و نخجوان توسعه پیدا کردند. در این دوره معماری آذربایجان پیشرفت زیادی می کند و دو شیوه: شیروان و آبشوران از یک سو و نخجوان از سویی دیگر ایجاد می شوند. انواع مختلف بنا و اصول طراحی ترکیبی، آرایشی و هنری در معماری پایه گذاری شد. ابزار اصلی در ساخت بنا سنگ و آجر بود و طرح ابنیه بر اساس طاق و گنبد ریخته می شد، نقش و نگار جهت تزئین ابنیه به وسیله کنده کاری روی سنگ و یا با چیدن آجرها به وجود می آمد.آذربایجان نیز در قرن 13 میلادی مانند سایر کشورهای خاور میانه و همسایه، مورد هجوم و تخریب مغول ها قرار گرفت. در پایان قرن 13 میلادی وضع اقتصادی امکان ساخت و تجدید بنا را فراهم آورد. معماری گذشته به پیشرفت خود ادامه می دهد و خصوصیات تازه ای نیز به ظهور می رسد که می توان به تکنیک کنده کاری روی سفال لعاب دار و کتیبه سازی در آرایش بنا در این دوره اشاره کرد. در اواخر قرن 14 میلادی، باکو به یکی از بزرگ ترین شهرهای آذربایجان و پایتخت دولت شیروان شاهان تبدیل می شود. در مرتفع ترین قسمت شهر مجموعه قصرهایی بنا شده بود که مسجد، آرامگاه و مقبره نیز در ترکیب آن ها داخل می شود. در قرن های بعدی، هنگام حکمرانی صفویه که سرزمین ایران وآذربایجان را متحد نمودند، شهرهای نام برده، اهمیت قبلی خود را از دست می دهند. تبریز به مرکز سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل می شود. ابنیه وآثار مذهبی که در این عصر در شهر های آذربایجان شمالی ساخته می شدند از نظر تکنیکی و هنری، همان ویژگی های دوران قبل را تکرار می کنند. برخی از تصاویر موجود در کتاب عبارتند از: تصاویری مربوط به بخارا مانند:مقبره امیر اسماعیل سامانی(قرن های 9-10 م)، مدرسه الغ بیک (سال 1497 م)، مسجد کلان (سال 1514 م)، مدرسه میرعرب (سال های1535-1536م)، مسجد خواجه زین الدین (قرن 16 م)، مدرسه عبدالعزیزخان(سال 1652 م). تصاویری مربوط به سمرقند مانند: مجموعه شاه زنده (قرن های 14 و 15 م)، مسجد بی بی خانم (سال های 1399-1404 م)، مقبره گور امیر(سال 1404 م)، مدرسه طلاکاری (سال های 1646-1660 م). تصاویری مربوط به تاشکند مانند: مدرسه براق خان (قرن 16 م)، مدرسه قوقیلتاش (قرن 16 م)، مقبره زین الدین بابا (قرن 15 م، در قرن 19 میلادی تجدید بنا گردیده است). تصاویری مربوط به خیوه مانند: مناره مسجد جمعه (قرن 18 م)، مدرسه الله قلی خان (سال 1835 م)، مدرسه پهلوان محمود (سال های 1810-1835 م)، مدرسه امین خان(سال 1852 م). مناره مسجد محمد(سنیق قلعه،سال 1078 م)در باکو و... این کتاب با شماره رده بندی 1341 2الف 8 م 855 DK در کتابخانه اختصاصی مجموعه فرهنگی-تاریخی نیاوران نگهداری می شود. گرد آورنده: گلناز شهسواری

شناسه خبری: 806
تاریخ انتشار: 1391/8/911:35
هشتگ ها:

آخرین مطالب