سه شنبه 22 فروردين 1391 - 11:34

عنوان کتاب : اطلس تاریخی ایران
انتشارات : دانشگاه تهران
سال چاپ : 1350 ه.ش ، 1971 میلادی
این کتاب توسط مؤسسة جغرافیا دانشگاه تهران و به کوشش جمعی از استادان دانشکده ادبیات و علوم انسانی آن دوره در دانشگاه تهران، به شرح ذیل تهیه شده است.
محمد ابراهیم باستانی پاریزی (دانشیار گروه تاریخ)
احمد بهمنش ( استاد گروه تاریخ)
عیسی بهنام ( استاد گروه باستان شناسی)
علی اکبر بینا( استاد گروه تاریخ)
محمد اسماعیل رضوانی ( دانشیار گروه تاریخ)
حسینقلی ستوده ( استاد گروه تاریخ)
علی اصغر شمیم ( دبیر گروه تاریخ)
ذبیح الله صفا ( استاد ممتاز گروه ادبیات فارسی)
نصرالله فلسفی ( استاد گروه تاریخ)
سعید نفیسی ( استاد پیشین ادبیات فارسی)
عزت الله نگهبان ( استاد و مدیر گروه باستان شناسی)
هیآت نظارت بر تهیه کتاب :
سید حسین نصر ( استاد و رئیس دانشکده ادبیات وعلوم انسانی )
احمد مستوفی ( استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، رئیس مؤسسة جغرافیا)
عباس زریاب ( استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی و مدیر گروه تاریخ)

کتاب اطلس تاریخی ایران بر اساس پیش گفتار موجود در کتاب به قلم استاد سید حسین نصر به عنوان اولین اطلسی است که تا آن تاریخ (1350 ه.ش)، در رابطه با تاریخ ایران تدوین شده است و ایشان این کتاب را تنها پیش در آمدی در راه تهیه اطلس های کاملتر بعدی معرفی کرده اند. در تدوین این اطلس به علت گسترش و تنوع موضوعات آن متخصصان چند رشته از جمله تاریخ ایران باستان ، تاریخ اسلام ، جغرافیا ، باستان شناسی و زبان شناسی با یکدیگر به همکاری پرداخته اند. همچنین در پیشگفتار کتاب به این نکته اشاره شده است که این اطلس تاریخی صرفا جنبه علمی دارد و نمی توان از لحاظ سیاسی به خصوص در مورد مرزهای تعیین شده بدان استناد جست.
مندرجات کتاب شامل بخشهای ذیل می باشد:
بخش اول: پیش گفتاری از استاد سید حسین نصر
بخش دوم: نگاهی به تاریخ ایران به قلم استاد ذبیح الله صفا
بخش سوم: شامل 26 نقشه است که در ابتدای هر نقشه توصیف و توضیحی در رابطه با متصرفات همان دورة تاریخی نیز وجود دارد.
• نقشه شماره 1 تا نقشه شماره 3 کتاب شامل محدودة ایران پیش از نیمة هزارة پنجم پیش از میلاد ، تمدن سفال نخودی رنگ و ایران درهزارة سوم و دوم پیش از میلاد می باشد.
• نقشه شماره 4 تا نقشه شماره 24 متصرفات ایران از دوران مادها تا دوران قاجاریه را در بر می گیرد .
در نقشة " ایران در دوره قاجاریه " همچنین علاوه بر توضیحات تاریخی به جنگهای بین ایران و روسیه تزاری و دیگر حوادث تاریخی که منجر به جدا شدن مناطقی از خاک ایران گشته ،اشاره شده است که شامل موارد ذیل می باشد :
مناطقی که به موجب پیمان گلستان (در ذیقعده 1228 ، اکتبر 1813 م) از ایران جداشدند.
مناطقی که به موجب پیمان ترکمنچای (در 5 شعبان 1243 ه.ق ، فوریه 1828 م) از ایران جدا شدند.
مناطقی که به موجب قرارداد ( 29 محرم 1299 ه.ق ، 9 دسامبر 1881 م ) به تصرف روسها در آمد.
مناطق تحت نفوذ ایران در دوره پادشاهی فتحعلیشاه
مناطقی که به موجب عهدنامة پاریس در ( 1273 ه.ق ، 1875 م ) از ایران جدا شد.
مناطقی که به موجب حکمیت گلد اسمیت ( 1288 ه.ق ، 1871 م ) و قرارداد( 8 ربیع الاول 1323 ه.ق، 1905 م) از ایران جدا شد.
خط سیر پیشروی تدریجی روسهادر سرزمین شمال شرقی ایران
خط سیر پیشروی قوای انگلیس در جنگ ( 1273 ه.ق ، 1857 م)
محل تمرکز قوای انگلیس در جنگ ( 1973- 1857)
محل تمرکز قوای ایران در جنگ ( 1973- 1857) و همچنین محل میدانهای جنگ بین قوای ایران و انگلیس
• نقشه شماره 1/25 : نقشه ایران در دوره پهلوی
• نقشه شماره 2/25 : سازمان نقشه برداری
• نقشه شماره 1/26 : نقشه توزیع جمعیت ایران که بر اساس سرشماری عمومی مرکز آمار ایران در آبان 1345 ه.ش تهیه شده است .
• نقشه شماره 2/26 : نقشه طبیعی ایران ( سازمان نقشه برداری)
• بخش آخر : شامل فهرست اعلام تاریخی و جغرافیایی می باشد.
این کتاب هم اکنون در کتابخانة اختصاصی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران نگهداری می شود.

گرد آوری: مهناز اسدی