مقدمه

یکی از گونه های درختی منحصر به فرد باغ تاریخی نیاوران، درخت بارانک است که تنها یک اصله از این گونه در فضای سبز ضلع شمال غربی کاخ اصلی وجود دارد.

درخت بارانک گونه ای زیبا و خزان پذیر، بومی اروپا علی الخصوص انگلستان، ولز، دانمارک و لهستان، شمال آفریقا و آسیای غربی به ویژه شمال ایران است. در ایران، بارانک از جنگل های ارسباران تا گرگان پراکنده است و به صورت تک درخت (تک زی) در میان انواع دیگر درختان جنگل دیده می شود. بارانک در ایران نیز همچون کشورهای دیگر از گونه های کمیاب است، به این مفهوم که جنگلی از بارانک در دنیا وجود ندارد.

چوب درخت بارانک یکی از با ارزش‌ترین چوب‌های سخت در اروپا است و قیمت بالایی دارد و به همین دلیل به آن «خاویار جنگل» لقب داده‌اند. چوب آن ریزدانه، بسیار متراکم و دارای مقاومت خمشی خوبی است. چوب این گونه به دلیل قرمز بودن، در گذشته برای ساختن چوب بیلیارد، آلات موسیقی و خراطی استفاده می‌شد. امروزه بیشتر برای روکش‌های تزئینی استفاده می‌شود.

 

مشخصات گیاه

بارانک با نام علمی Sorbus torminalis  درختی است از تیره گل سرخ یا  Rosaceae. ارتفاع آن  در شرایط خوب زیستی به 35 متر و قطرش به نیم متر می‌رسد. برگ‌های آن دارای پهنکی با بریدگی‌های عمیق و دندانه دار و مرکب از 5 تا 9 لوب نوک تیز می‌باشد. پوست تنه درخت ناصاف، رنگ خاکستری تیره ولی شاخه‌های آن رنگ قهوه‌ای و کمانی شکل و تاج گسترده دارد. گل‌های آن سفیدرنگ، مجتمع به صورت دیهیم  یا گل‌آذین خوشه‌ای دارد. میوه های بارانک شهد دار، طعمی شیرین، بیضی شکل شبیه گلابی کوچک، قطرشان 10 تا 15 میلیمتر و رنگشان ابتدا سبز و رفته رفته پس از رسیدن به قرمز مایل به حنایی یا قهوه‌ای می گردد. میوه آن تا پیش از رسیدن غیر قابل خوردن است. میوه ها به شدت مورد علاقه پرندگان و حشرات است و در تعداد بسیار زیاد و به شکل خوشه مانند قرار دارند. بارانک، بذر سنگینی دارد ولی با این حال، کمتر تیپ خالص آن دیده می‌شود.

بارانک در خاک‌های نیمه‌غنی می‌روید و مقطع عرضی تنه‌اش اغلب سینوسی شکل است و تا ارتفاع 2700 متر از سطح دریا دیده می‌شود. این درخت، گونه‌ای نورپسند است و بیشتر با بذر تکثیر می‌شود. بارانک درختی زیبا، خزان پذیر، در فصل پاییز به رنگ نارنجی و قرمز برنزی در می آید. در حالت عادی رنگ برگ آن سبز تیره در هر دو طرف است.

 

تکثیر درخت بارانک

بارانک، بذر سنگینی دارد و تکثیر این درختان بیشتر از طریق کاشت بذر در تابستان و از طریق قلمه های چوب نرم  صورت می گیرد.

 

نیازها و شرایط نگهداری

بارانک آب و هوای خنک و تابستانی را ترجیح می دهد با سرما سازگار است. انواع گوناگون خاک را تحمل
می کند. خاک لومی غنی و مرطوب را بیشتر ترجیح می دهد. در محل های آفتاب و سایه رشد می کند. تابش مستقیم آفتاب در نواحی گرم موجب سوزش برگ ها می شود.

این درخت در خاک های آهکی و رسی با رطوبت متوسط زهکشی شده، در آفتاب کامل تا نیم سایه رشد خوبی دارد. باد های شدید را تحمل کرده و مقاومت بالایی در برابر یخبندان دارد.

 

منابع:

https://www.gardenia.net/

https://en.wikipedia.org/

https://baranakwood.ir

https://www.woodlandtrust.org.uk

 

پژوهش و گردآوری: معصومه رضوان فر- کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی