مقدمه

یکی از گونه های بسیار زیبا و غیر بومی در محوطه کاخ صاحبقرانیه درخت عنبر سائل  با نام علمی    Liquidambar orientalis  و نام انگلیسی oriental sweetgum متعلق به خانواده Altingiaceae  است. این درخت بومی مناطق شرق مدیترانه، ترکیه و یونان می باشد. این درخت در پاییز ترکیب رنگ بسیار متنوع و چشم نوازی پیدا میکند.

درخت عنبر سائل خزان کننده بین 25 تا 35 متر ارتفاع می‌گیرد و تا 15 متری رشد نسبتا سریعی دارد. به صورت طبیعی در حاشیه‌ی خاک‌های مرطوب در طول رودخانه‌ها و نهر‌ها و یا روی تپه‌ها می‌روید. مغز چوب درختان مسن عنبر سائل قرمز رنگ می‌باشد و به این خاطر و به دلیل صمغ قرمز و معطر آن که از شکاف‌های پوست جاری می‌شود به آن نام عنبر سائل یا صمغ سرخ نهاده‌اند. عنبر سائل در واقع ماده‌ای کمیاب است که در شرایطی خاص در دستگاه گوارشی نهنگ عنبر تولید می‌گردد.

 

 مشخصات گیاه

این درخت برگ‌های پنجه‌ای یا ستاره‌ای شبیه برگ های درخت افرا دارد اما برگ ها برخلاف افرا متناوب هستند و شیارهای منظم‌تری دارند. برگ های عنبر سائل به رنگ سبز روشن  و بسیار معطر است. هربرگ 13 تا 18 سانتیمتر مساحت داشته و 5تا7 لوب نوک دار با حاشیه‌ای دندانه‌دار دارند. برگ‌ها در پاییز به رنگ های متنوعی از قرمز تا طلائی تغییر رنگ می‌دهند و به درخت ظاهری زیبا می‌بخشد. تنه می تواند به قطری بین 60 تا 150 سانتیمتر برسد. پوست تنه خاکستری متمایل به قهوه‌ای و با شیارهای عمیق می‌باشد.

این درخت در بهار گل می‌دهد و میوه‌هایش میانه‌ی ماه‌های آبان تا آذر ظاهر می‌شوند. میوه‌های عنبر سائل گرد و خاردار هستند که قطری حدود 2 تا 3 سانتیمتر داشته، و بعد از ریختن برگ‌ها نیز روی درخت باقی می‌مانند.

 

کاربرد های درخت عنبرسائل

چوب این درخت که سخت و مرغوب می‌باشد در مصارف نجاری و صنعتی استفاده فراوانی می‌شود و شیره و صمغ آن جهت تولید آدامس و یا مواد معطر به کار می‌رود. شیره‌ی این گیاه فواید متعددی از جمله ضدعفونی کننده، ضد انگل، مدر است. این درخت تک‌پایه بوده و به‌وسیله‌ی حشرات بالاخص زنبورها گرده‌افشانی می‌شود.

از این گیاه به عنوان  گونه ای زینتی جهت کاشت در فضای سبز استفاده می شود. همچنین چوب آن برای روکش، اَلوار و کاغذ سازی مناسب است. جهت ساخت لوازم و زیبایی داخل خانه ها و ساختمان ها نیز کاربرد دارد. اصطلاح عنبر به جهت تراوش مواد از شیارهای روی پوست می باشد که در مصارف محلی برای جویدن و یا جهت عطر و بوی خوش کاربرد دارد.

 

تکثیر درخت عنبرسائل

تکثیر این گیاه از طریق بذر به سهولت انجام می گیرد. بذرها در اواخر تابستان تا اوایل پاییز می رسند. پس از جمع آوری می توان آنها را در اواخر زمستان در نهالستان کشت نمود. همچنین می توان این گیاه را از طریق قلمه در فصل پاییز و یا خوابانیدن شاخه در فصل بهار تکثیر نمود. 

 

نیازها و شرایط نگهداری

نیاز آبی این گیاه زیاد می باشد ، مکان رشد این گیاه آفتابی تا نیمه سایه است. تابش مستقیم نور و نیم سایه و شرایط ساحلی را می پسندد. این گیاه برای کاشت نیاز به خاک عمیق، لومی-شنی و مرطوب با زهکشی خوب دارد

  این گیاه گرما و سرما را تحمل می کند. اما شرایط گرم و مرطوب برای رشد آن مناسب تر است. جهت تقویت و رسیدگی بیشتر لازم است سالانه در پاییز  به خاک کود دائمی پوسیده داده شود. اگر رشد درخت خیلی کند است در بهار کود ازته استفاده شود. 

درخت عنبرسائل هرس شدید را نمی پذیرد و قدرت ترمیم ندارد. بهتر است نهال جوان را هرس فرم کرده و شاخه های زیرین را حذف و شاخه های با فرم خوب تربیت نمایید تا به هرس های سالیانه احتیاجی نداشته باشد. 

 

 منابع:

https://en.wikipedia.org

https://iraniantree.com

https://agronic.ir

 

پژوهش وگردآوری: معصومه رضوان فر-کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی