گنجفه (نوعی ابزار بازی)

نقاشی لاکی

بدون رقم

دوره قاجار

ابعاد: 17*44 سانتی متر (اندازه هر کارت: 8.5*8.3 سانتی متر)

گنجفه: در لغت نامه دهخدا از گنجفه به عنوان نوعی بازی یاد شده که مخصوص پادشاهان بوده و قبل از زمان صفویه توسط میر غیاث الدین منصور شیرازی اختراع شده است. نام آن "گنج فهم" است و به کثرت استعمال، به گنجفه معروف شده است.

"تارونیه" می نویسد: ایرانی ها یک قِسم بازی ورق دارند که گنجفه می نامند. ورق های ما چهار نشان دارند اما اوراق ایرانی دارای هشت نشان است.

در فهرست کتابخانه اهدایی مشکات به دانشگاه چنین آمده است: گنجفه یا گنجیفه، نوعی ورق بازی ایرانی است که اکنون از میان رفته است. در این بازی هشت دسته دوازده برگی که 96 ورق داشت به کار می رفت. هر یک از این دسته های هشتگانه نامی به ترتیب زیر داشت: غلام، تاج، شمشیر، اشرفی، چنگ، برات، سکه و قماش و هر یک از این دسته ها 12 برگ داشت. دو برگ به نام شاه و وزیر و دیگران به شماره یک تا ده شناخته می گردد.

نویسنده در اینجا اشرفی و سکه را به جای دو اصطلاح (زر سرخ ) و (زر سفید) به کار برده است و گویا اصل اصطلاح معمول در بازی گنجفه هم همین زر سرخ و زر سفید است.

اثر فوق شامل هشت کارت گنجفه می باشد که دو به دو در جوار هم، یک تابلو را تشکیل می دهند. این کارتها با نقاشی های مختلف بر زمینه کاغذ (پاپیه ماشه) با تکنیک نقاشی لاکی (نقاشی روغنی) نقاشی شده اند. مو ضوع نقاشی ها شامل موارد ذیل می باشد:

سرباز و مادر و کودک

نوازنده و سرباز

صحنه نبرد و سوارکار

دو تصویر نبرد شیر و اسب و سوارکار که در یک کارت سوارکار جوان است و در تصویر دیگر پیرتر می باشد.

پژوهش و گردآوری: رویا عمران

عکس: زهرا خانه شیری