بدون عنوان
نام هنرمند: محمد مدبر (1345-1269)
تکنیک: رنگ روغن روی بوم
ابعاد: 27.5 *40 سانتی متر
محل نگهداری: موزه کتابخانه اختصاصی نیاوران

محمد مدبر

محمد مدبر (1345-1269ه.ش) از بنیانگذاران و مهم‌ترین نقاشان مکتب نقاشی به شیوه قهوه‌خانه‌ای در ایران بود. تصویرسازی‌هایش بیشتر در زمینه رخدادهای کربلا و حماسه‌های مذهبی هستند.

در خردسالی در تعزیه خوانی های تکیه دولت به نقش یکی از طفلان مسلم درآمد. در دوازده سالگی به شاگردی نزد استاد علیرضا قوللر رفت. در کارگاه کاشی سازی استاد علیرضا با پسر او، حسین، آشنا شد. هر دو در این کارگاه به آموختن راز و رمز نقاشی و رنگ آمیزی روی کاشی پرداختند و با یکدیگر در هنر نقش پردازی رقابت می کردند.

کار نقاشی روی بوم و پرده را در قهوه خانه و به تشویق و سفارش حسین قوللرآغاسی، دوست دوران کودکی و یار همراه قلم نقاشیش آغاز کرد. در قهوه خانه های سرپل دربند، قهوه خانه مش صفر در میدان سید اسماعیل و قهوه خانه عباس تکیه، به سفارش قهوه چیان تابلو و پرده می کشید و از این راه زندگی را می گذراند. قهوه خانه‌ها در دوره صفویه به تدریج شکل گرفتند و به مکانی فرهنگی تفریحی تبدیل شدند و با شکل‌گیری نقالی، نقاشان شاخص کاشی به تصویر کردن صحنه‌های این نقل‌های قهوه‌خانه‌ای روی ‌آورند.

مدبر قلمی پرتوان و شکوهنده در هنر تصویرسازی در زمینه وقایع کربلا و حماسه های مذهبی بر پرده درویشی و بوم نقاشی داشت. در ساخت و پرداخت چهره خاندان پیامبر و اولیاء و اهل حق و معصومیت شهیدان کربلا، و آشکار نمودن شقاوت و خشونت و سنگدلی اشقیا و دشمنان اهل بیت رسالت، هنری والا و بی همتا نشان داده است.

هادی سیف در کتاب نقاشی قهوه خانه می نویسد: "وقتی محمد مدبر عاشورا و روز محشر را نقاشی می کرد، در یک دستش قلم موی نقاشی بود و در دست دیگرش دستمالی خیس از اشکی که می ریخت. در این اوقات، غالباً با صدای خوشی که داشت، نوحه ای می خواند. آدم قبول می کرد آنچه را که می خواند دارد نقاشی می کند. به سبب همین شیفتگی و اخلاص بود که او را نقاش عاشورا می خواندند."

زندگی محمد مدبر به تنهایی و در فقر و تنگدستی گذشت. سال های آخر عمر چند سالی از راه تراشیدن نقش و نگار بر سنگ گورها زندگی می گذراند. این استاد بزرگ مکتب نقاشی قهوه خانه و نقاش دل سوخته عاشورا، در یک شب سرد و برف ریزان زمستان سال ۱۳۴۶، یک سال پس از مرگ یار غار هم قلمش، استاد حسین قوللر جان سپرد.

از آثار او می توان به “مصیبت کربلا”، “گودال قتلگاه”، “دارالانتقام مختار”، “عزیمت حضرت مسلم به کوفه” و “کشته شدن سیاوش” اشاره کرد.

پژوهش و گردآوری: مریم ذهبی