- کوشک احمدشاهی
کوشک در لغت به معنای بنایی بلند و مرتفع و بارگاه و سرایی عالی است، اما در ادبیات تاریخی ایران، به بنایی گفته می شود که به شکوه کاخ های سلطنتی نیست اما شاه نشین است و از هر چهار طرف به باغ یا فضای باز مشرف است. این نوع معماری سلطنتی، در ایران، ترکیه و شبه قاره هند دیده می شود.

 

از خصوصیات این بنا، تزئینات و نمای آجری استفاده شده در سرتاسر نمای بیرونی ساختمان آن است. شیوه معماری و سبک بنا به اواخر دوره قاجار بر می گردد که به عنوان خوابگاه ییلاقی احمدشاه به مساحت 700 مترمربع در دو طبقه ساخته شده است و قدمت این بنا 110 سال می باشد. طبقه همکف این ساختمان از یک سرسرا تشکیل شده که حوضی از سنگ مرمر در وسط آن واقع شده و شش اتاق و دو راهرو نیز در اطراف آن وجود دارد.

طبقه دوم این ساختمان نیز از یک سالن مرکزی و ایوان سرتاسری چهار طرفه تشکیل شده است. از سالن مرکزی این طبقه به عنوان اتاق موسیقی استفاده می شد و در چهار طرف آن قفسه های چوبی ویترین دار نصب شده است.

 

این ایوان از 26 ستون مدور با نمای گچی و شش ستون مربع قطور با نمای آجری تشکیل شده است. بخشی از آثار ارزشمند این موزه، مجموعه ای ساز و ادوات موسیقی .است که در این بخش به معرفی بخشی از آن ها می پردازیم

 

- اتوهارپ Auto Harp

نوعی ساز زهی است که دارای یک ردیف از باره های آکوردی متصل به صدابر (بی صدا کننده) می باشد. وقتی این صدابرها (پدهای بی صدا کننده) را فشار دهیم، تمامی سیم ها، به جز سیم های مرتبط با آکورد مورد نظر، بی صدا می شود. این ساز برخلاف نامش از انواع چنگ نیست و در واقع یک سنتور آکورد دار محسوب می شود.

ساخت امریکا، کمپانی اسکار اشمیت (Oscar Schmidt) 

 

- ارگ الکترونیک Electronic Organ

ارگ الکترونیک نوعی کیبورد الکترونیک است که از ارغنون و ارگ بادی و ارگ تئاتری نشات گرفته و برای شبیه سازی صدای این سازها طراحی شده است.

ساخت امریکا، کمپانی Magnus

این شرکت از نخستین سازندگان ارگ الکترونیک است که در سال 1944 میلادی در ایالت نیوجرسی تاسیس شد. مدل حاضر مربوط به نمونه های اواخر دهه 1960 میلادی است.

- پیانو Piano

این پیانو به سفارش محمدرضا پهلوی، برای همسرش (فرح دیبا)، درتاریخ 18 مهرماه 1339 (10اکتبر1960 میلادی)، از کمپانی آلمانی Sauter خریداری گردید.

مدل: Baby Grand، طول 140 سانتی متر

جنس: ترکیبی از چوب افرا و چوب گردو است که با یک لایه پلی استر با کیفیت عالی پوشیده شده است.

جنبش  Cümbüş

ساز زهی از کشور ترکیه که در اواخر قرن 12 توسط علی زین العابدین اختراع شد و هنوز هم در ترکیه رواج دارد. این ساز در تاریخ پنجم تیرماه 1313 شمسی، طی سفر رضا خان پهلوی به ترکیه، توسط مخترع ساز علی زین العابدین در یک مهمانی با حضور آتاتورک، به شاه ایران هدیه داده شد.

بدنه این ساز با صدف تزئین شده است و منقوش به پرچم ایران و ترکیه می باشد. مخترع ساز در پشت ساز چنین نوشته است: استانبول،26 حزیران1934، در ضمن تشریف فرمایی اعلیحضرت، شهریاری که دل ها را مفتون فرموده اند، این کمترین هدیه، جنبش نام را که اختراع خود فدوی است تقدیم خاک پاک همایون شاهنشاهی می نمایم. علی زین العابدین

 

 - درامزست  Drums Set

درامز یا درام به معنای طبل است. در زبان فارسی درامز ست به معنی مجموعه ای از طبل ها، سنج ها و گاهی دیگر سازهای کوبه ای است که در کنار هم یک ساز واحد و مستقل را تشکیل می دهند، این ساز شامل بخش های جفت سنج (سنج پایی)، سنج آویخته، طبل بزرگ، طبل کوچک، سایددرام و تام ها است.

مارک Ludwig، ساخت امریکا، سال 1970 میلادی  

 

 

 

- راتل Rattle

نوعی ساز پرکاشن است که با تکان دادن، تولید صوت می کند و بر اساس اجزای سازنده ، انواع گوناگونی دارد.

-Turtle Shell Rattle نوعی از این ساز است که درساخت آن از پوسته لاک پشت، چوب درخت سدر و پوست پنجه روباه استفاده شده است.

مردمان بومی آمریکا و کانادا (سرخپوستان) از راتل درمراسم و رقص های آئینی و قبیله ای خود استفاده می کنند. آنان بر این باورند که صدای راتل هنگام نواختن، نوعی اتصال با جهان ماوراء الطبیعی را شکل می دهد. این ساز درمیان سرخپوستان سازی متبرک و ارزشمند شمرده می شود.

 

 

- کلاویکورد Clavichord

کلاویکورد یک ساز کلید دار مستطیل شکل کوچک است که از اوایل قرن پانزدهم میلادی تا اوایل قرن نوزدهم  میلادی استفاده می شد. صدای آن ظریف است و بیشتر برای تمرین به کار می رفت (چون توانایی تولید صدای بلند را ندارند). کلاویکوردها کم کم جای خود را به پیانو دادند. این ساز ساخت فرانسه می باشد.

 

- کورا Kora

این ساز زهی زخمه ای، دارای 21 سیم است و صدایی مانند چنگ دارد. کاسه آن نیم کره و در واقع نیمه ای از یک نوع میوه بومی به نام کالاباش (Calabash نوعی کدوی قلیانی) است که سطح باز آن با لایه نازکی از پوست گاو پوشیده می شود. این ساز دارای دسته بلند و چوبی (با حلقه های چرمین تنظیم کننده برروی آن) و سیم های نایلونی است. ساز کورا با دو دست، با انگشتان شست و سبابه نواخته می شود.

کورا ساز باستانی غرب افریقا (سنگال، مالی،گینه بیسائو،گینه،بورکینافاسو،گامبیا) است. بومیان غرب آفریقا به طورسنتی برای روایت داستان های تاریخی از همراهی این ساز استفاده می کردند.

گلوکن اشپیل ( به آلمانی Glockenspiel)

سازی است از دسته سازهای کوبه ای با کوک معین که درآن از نوارهای فلزی برای تولید صوت استفاده می شود. این ساز شبیه زیلوفون است با این تفاوت که صدایی زیر و زنگ وارتر دارد. این ساز در اندازه های مختلفی ساخته می شود و بعضی از گونه های آن، به شکل جعبه بر روی پایه یا میز قرار می گیرد.

 

- گوژنگ –Guzheng، نوعی سنتور یا قانون چینی

این ساز، ماکت یکی از زیباترین سازهای سنتی چینی، با سابقه 2500 ساله است. یک نوع سنتور یا قانون است که مجهز به 12 رشته سیم می باشد.

 

 

گیتار Guitar

ساخت کشور رومانی ، مارک Cuban- سال 1970 میلادی 

 

 پژوهش و گردآوری: شیده عظیمی - با همکاری موزه موسیقی ایران

عکس: کریم صباغی