مراسم شب کمانچه و پیانوی کلاسیک ایرانی با حضور معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شامگاه پنج شنبه 18 مرداد ماه در مجموعه فرهنگی‌تاریخی نیاوران برگزار شد.
به‌گزارش روابط عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، این مراسم با حضور علی اصغر مونسان معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی، پویا محمودیان معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی، فرهاد نظری مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی، روح اله مهدی نژاد رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی، سید رحمت اله رئوف حنان مدیر این مجموعه و جمعی از پژوهشگران هنرمندان و پیشکسوتان عرصه موسیقی و هنر برگزار شد.
علی اصغر مونسان معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در این مراسم گفت: موسیقی از مهم‌ترین و عالی‌ترین بخش‌های میراث ناملموس کشور است، به‌ویژه ساختن و نواختن کمانچه و نیز پیانوی کلاسیک ایرانی و امشب گرد هم آمده‌ایم تا این دو هنر زیبای ایرانی را پاس بداریم.
او با بیان این که ما ناچاریم در قالب سهمیه‌ها حرکت کنیم، اضافه کرد: این کشور سرشار از هنر و فرهنگ است و در ثبت‌های جهانی محدودیت سهمیه داریم. با این‌حال ما از سهمیه‌مان حداکثر استفاده را می‌کنیم. در حوزه ثبت ملی نیز همه همکاران من با عشق پای‌کار هستند و هر هفته حجم زیادی از موارد ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ابلاغ می‌شود تا از داشته‌های فرهنگی‌تاریخی و هنری صیانت شود و به‌دست فراموشی سپرده نشود.
او در ادامه گفت: برای این‌که بتوانیم در حوزه ثبت جهانی از تمام ظرفیت‌هایی که داریم استفاده کنیم، از ثبت‌های مشترک با کشورهای مختلف بهره برده‌ایم که این امر ارزشمند است چراکه اولاً یک موضوع ثبت جهانی می‌شود و ثانیاً فرهنگ ایرانی به نمایش گذاشته می‌شود و نشان می‌دهد این فرهنگ تا چه عمقی از دنیا رسوخ کرده است و سایر ملل نیز از فرهنگ ایرانی بهره برده‌اند.
معاون رئیس‌جمهوری گفت: موسیقی بیان مفاهیمی است که در درون انسان می‌گذرد، هنرمندان نگاه ویژه‌ای به جهان هستی و انسان دارند و بیان این نگاه‌ها در قالب نگارش و بیان کردن امکان‌پذیر نیست، و فقط با ابزار هنر ممکن می‌شود. عالی‌ترین ابزار هنر نیز موسیقی است.
مونسان گفت: موسیقی به‌زعم بسیاری از هنرمندان، انعکاس صدای دوست است و دوست در هنر و فرهنگ ما عالی‌ترین مظهر زیبایی‌ها و خوبی‌هاست. خوشحالیم که ایران ما پر از هنرمندان خوب و عالی‌مقام است و انصافاً جا دارد که روزبه‌روز به این هنر ببالیم و کمک کنیم تا این هنر مسیر خودش را به‌خوبی ادامه دهد. موسیقی اگرچه در بخش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طبقه‌بندی می‌شود، اما در خصوص آنچه سهم ما در حفاظت از این میراث‌فرهنگی ناملموس است تمام تلاشمان را انجام داده‌ایم و خواهیم داد.
او در ادامه گفت: با مروری بر پرونده کمانچه و پیانو متوجه شدم که دو ویژگی "تنوع" و "قدرت هاضمه فرهنگی" دو ویژگی مهم این دو پرونده هستند که البته فکر می‌کنم این دو ویژگی، ویژگی فرهنگ ایرانی باشد. در بخش تنوع علاوه بر این‌که توانسته‌ایم ویژگی‌های فرهنگ خود را حفظ کنیم تنوع اقوام ایرانی باعث شده تا تنوع فرهنگی و هنری داشته باشیم و شاید بشود گفت فرش ایرانی که نقوش زیبای آن یکپارچه در کنار هم باعث خلق زیبای یک اثر هنری زیبا شده است، نمونه‌ای از تنوع فرهنگ و هنر ایرانی است.
رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ادامه داد: در بخش هاضمه فرهنگی و غنای فرهنگی کشور نیز ما همیشه پذیرای فرهنگ و هنر کشورهای دیگر بوده‌ایم اما این فرهنگ ایرانی این‌قدر این غنا را داشته است که این موضوع را در خودش هضم کند و به آن لحن ایرانی دهد، پیانوی کلاسیک ایرانی نمونه‌ای است که یک ساز غربی در فرهنگ و هنر ایرانی هضم شده و لحن ایرانی گرفته است.
مونسان گفت: خوشبختانه کمانچه نیز روزبه‌روز جای خودش را دارد باز می‌کند و در ارکستر موسیقی سنتی ایرانی روزبه‌روز دارد جای خودش را باز می‌کند و می‌شود گفت تقریباً تمام اقوام ایرانی با کمانچه مأنوس هستند و مفتخریم که به نمایندگی از ملت بزرگ ایران توانسته‌ایم کمانچه را به‌صورت مشترک با کشور آذربایجان به ثبت جهانی برسانیم و پیانو ایرانی نیز خوشبختانه به ثبت ملی رسیده است.
او ادامه داد: وقتی به تاریخ ایران نگاه می‌کنیم می‌بینیم با وجود تمام فراز و نشیب‌هایی که بر این کشور گذشته اما فرهنگ و هنر ایرانی روزبه‌روز توانسته است به مسیر بالندگی خود ادامه دهد و موجب همدلی بیشتر ما ایرانی‌ها و اتحاد بیشتر ما باشد و آرزو می‌کنم که این کشور پرافتخار همچنان باافتخار در طول تاریخ بدرخشد. گذشته ما نشان می‌دهد که این‌گونه بوده است و در مقاطع مختلفی تحت‌فشار قرار گرفتیم جنگ‌هایی به ما تحمیل شده و حتی بخش‌هایی از کشور ما اشغال شده اما خوشبختانه این فرهنگ ایرانی، این هنر ایرانی و نخبگان و هنرمندان ایرانی بوده‌اند که توانسته‌اند این مردم را منسجم و یکپارچه در کنار هم قرار دهند و این کشور در آینده نیز ان‌شاء‌اله با افتخار بیشتر مسیر بالندگی خود را ادامه می‌دهد.
محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور نیز در این مراسم در سخنانی گفت: سخن خودم را با تعریف حکیم ابونصر فارابی آغاز می‌کنم که می‌گوید موسیقی هنری است عرفانی و روحانی که همواره در قرون مختلف همدم و همراه اهل‌دل بوده و عرفا و اندیشمندان با موسیقی جلای روح داده و اصوات آن را در زمان خلوت و تنهایی به دنیای مکاشفات خود راه داده‌اند.
او افزود: اگر از دیدگاه یک کارشناس میراث‌فرهنگی بخواهم به موسیقی نگاه کنم باید اعتراف کنم که موسیقی یکی از کهن‌ترین مواریث بشری است و شاهد آن پیکره‌های گلی باستانی در موزه‌های مختلف است که نشان از عمق تاریخی فرهنگ ایرانی دارد.
طالبیان گفت: موسیقی قطعاً یکی از بخش‌های مهم فرهنگ را نشان می‌دهد. بر انسان تأثیر می‌گذارد و تأثیر می‌پذیرد وقتی از این هنر سخن به میان می‌آید وظیفه میراثبانان است که برای حفظ و صیانت از این هنر تلاش کنند ازاین‌رو سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بر خود واجب می‌داند که تجلیات این میراث روح‌بخش را در سطوح ملی و جهانی به ثبت برساند و به‌خوبی نیز بر این واقف هستیم که ثبت به‌تنهایی کافی نیست در نتیجه علاوه بر ثبت، این فرایند نیازمند مشارکت مردم و صاحبان اصلی فرهنگ است.
معاون میراث‌فرهنگی کشور ادامه داد: ایران 13 اثر ثبت جهانی در حوزه میراث ناملموس دارد که همه آن‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با موسیقی مرتبط هستند، اما پرونده‌های ردیف موسیقی ایرانی در سال 2009، موسیقی بخشی‌های خراسان در سال 2010، نقالی در سال 2011 و هنر ساخت و نواخت کمانچه در سال 2017 به‌طور مستقیم به موسیقی مربوط هستند.
طالبیان تصریح کرد: کمانچه یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین ابزار موسیقی در فرهنگ منطقه خصوصاً در بین ایران و آذربایجان است که در اجرای موسیقی کلاسیک و فولکلوریک به‌عنوان یک ساز خوش‌صدا مورداستفاده قرار می‌گیرد، امکانات متعدد صوتی کمانچه باعث شده تا در بیشتر نقاط روستایی و شهری در مراسمی که نیاز به همنوایی با مردم احساس شود از این ساز بهره برده می‌شود.
او افزود: نزدیک دو سده از ورود پیانو به ایران می‌گذرد و چهار نسل از نوازندگان با این ساز نواخته‌اند، که ازجمله استادان این هنر می‌توان از مرتضی محجوبی و جواد معروفی نام برد.
در این مراسم هم‌چنین علی‌اکبر شکارچی استاد نوازنده کمانچه و پیشکسوت موسیقی ایرانی نیز در سخنانی گفت: متأسفانه به نظر می‌رسد همه آلوده موسیقی‌های سطحی شده‌اند. به داد این موسیقی برسید و بیایید هر چه از دستمان برمی‌آید، برای آن انجام دهیم و همه برای نجات این موسیقی تلاش کنیم. یکی از آرزوهای من این است که همان‌طور که ردیف میرزاعبداله ثبت شد، نغمه‌هایی که از دل این سازها برمی‌آید نیز ماندگار و آموزش داده شوند.
شکارچی تصریح کرد: موسیقی‌های سطحی ارتباط انسان‌ها با طبیعت و خاک را قطع و مردم را بیمار کرده است. چرا سرزمینی مثل ایران که دارای ریشه کهن فرهنگی و موسیقیایی است، باید موسیقی‌هایی را که شعر، تنظیم و ساز آن سنخیتی با فرهنگ این مملکت ندارد، تحمل کند؟
داریوش پیرنیاکان مدیر پرونده هنر ساخت و نوازنده کمانچه نیز در این شب فرهنگی در سخنانی به تشریح سیر و روند ثبت جهانی پرونده کمانچه پرداخت و گفت: در دولت قبل از روی سایت یونسکو متوجه شدم که ساز تار توسط کشور جمهوری آذربایجان ثبت جهانی شده است. بعد از این موضوع هر چه تلاش کردم موفق نشدم و مسئولان وقت توجه نکردند. به همین دلیل به فکر ثبت ساز کمانچه افتادم و خوشبختانه با روی کار آمدن مدیران جدید در سازمان میراث‌فرهنگی در دولت یازدهم و دوازدهم موفق به ثبت این پرونده شدیم.
او افزود: از یک سال و نیم پیش شروع به ثبت پرونده ساز عود کردیم و پرونده آن نیز آماده شده است. با توجه به این‌که این ساز در منطقه هم وجود دارد، به همین دلیل به سوریه و ترکیه نیز برای ثبت پرونده مشترک اعلام کرده‌ایم تا اگر تمایل دارد با ایران سهیم شود، ما تلاش می‌کنیم تا تمام سازهای ایرانی اعم از فولکلوریک و سازهای شهری را ثبت جهانی کنیم.
در این مراسم قطعاتی از پیانوی ایرانی توسط استاد پویان آزاده نواخته شد و استاد علی اکبر شکارچی نیز به کمانچه نوازی برای مهمانان پرداخت.
رونمایی از لوح ثبت جهانی «هنر ساخت و نواخت کمانچه» و «شیوه نوازندگی پیانوی کلاسیک ایرانی» به سبک استاد مرتضی محجوبی با حضور علی‌اصغر مونسان معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری و تقدیر از اساتید و دست‌اندرکاران تهیه این دو پرونده پایان بخش این شب فرهنگی بود.
یادآور می شود «هنر ساختن و نواختن کمانچه»، ۱۶ آذر 96 در دوازدهمین نشست کمیته یونسکو در کره‌جنوبی به نام ایران و آذربایجان به صورت مشترک به ثبت رسید. مکتب پیانوی کلاسیک ایرانی نیز شهریور 96 در فهرست میراث ناملموس ایران ثبت شد.