نام اثر: صف سلام فتحعلی شاه قاجار

هنرمند: عبداله خان نقاش باشی

تکنیک: رنگ و روغن روی بوم

ابعاد: 258*289 سانتی متر

محل نگهداری: کاخ صاحبقرانیه

عبداله خان نقاش باشی در دربار فتحعلی شاه، محمد شاه و اوایل سلطنت ناصرالدین شاه مقام و منزلت والایی داشت و بیش از نیم قرن در دربار قاجار خدمت کرد و لقب معمار باشی و نقاش باشی را از آنان دریافت نمود.

 او از نقاشان خاصه فتحعلی شاه بود و از او تک چهره می کشید. آثار این هنرمند دارای ویژگی هایی است که آن را "پیکره نگاری درباری" می خوانند. از مشخصه های این مکتب می توان به ترکیب بندی متقارن و ایستا با عناصر افقی و عمودی و منحنی با سایه پردازی مختصر در چهره و جامه، تلفیق نقشمایه های تزئینی و تصویری و رنگ گزینی محدود با تسلط رنگ های گرم به خصوص قرمز اشاره کرد.

در این مکتب پیکر انسان اهمیت اساسی دارد، اغلب مردان با ریش بلند و سیاه، کمر باریک، نگاه خیره در حالی که دستی بر شال کمر و دست دیگری بر قبضه خنجر دارند، نمایانده شده اند. شاهزادگان و درباریان بر جامگان زربافت و مروارید نشان و غرق در جواهر و زینت ها تجسم یافته اند. تاج، کلاه، سلاح جز این ها نیز سراسر نقشدار و فاخر هستند و افراد بیشتر به واسطه اشیاء معرفی می شوند.

از عبداله خان دو تابلوی نسبتاً بزرگ در ابعاد 258*289 سانتی متر با اسلوب رنگ و روغن به نام "صف سلام" از دوران فتحعلی شاه قاجار وجود دارد که در سرسرای ورودی صاحبقرانیه خودنمایی می کنند.

عبداله خان نقاش باشی در دو تابلوی صف سلام، رجال و شاهزادگان قاجار را به ترتیب در سه ردیف به تصویر کشیده است. در آن دوران شاهزادگان و صاحب منصبان به تناسب مقام و موقعیت خویش لباس می پوشیدند. در تابلوی صف سلام همگی شاهزادگان با لباس های زربافت و جواهرنشان تجسم یافته اند همچنین چهره ها در حالت ایستاده تمام قد  نقش شده اند و صورت ها یکسان سازی شده اند.

در تابلوی صف سلام با یکی از آداب و رسوم کشور خود  یعنی "سلام" آشنا می شویم.

هر ساله در دربار قاجار به مناسبت های مختلف، مراسم "سلام خاص" و مراسم "سلام عام" انجام می شد و هر یک از این مراسم با تشریفاتی خاص برگزار می گردید. در مراسم سلام خاص شاهزادگان و صاحب منصبان حضور داشتند و در مراسم سلام عام عموم مردم می توانستند حضور داشته باشند.

پیام نافذ و فراگیر اسناد تصویری، از لحاظ تاریخی بسیار ارزشمند هستند و در عصر حاضر مورد توجه همگان است و گاه پیام پرمعنای یک پدیده زیبا در این اسناد در عرصه انتقال واقعیات، اعماق جان انسان را چنان تسخیر می کند که گویی بیننده خود ناظری برآن واقعه بوده است.

اسناد تصویری برای هنرمندان و پژوهندگانی که در صدد مصور ساختن آثار خود هستند مرجعی بسیار با ارزش است.

گردآورنده: سهیلا اسدی