سه شنبه 18 بهمن 1390 - 14:17

فرهاد میرزا ملقب به معتمد الدوله عموی ناصرالدین شاه بوده و ناصرالدین شاه او را حاجی عمو خطاب می کرد. وی که به زیور فضل و دانش آراسته بود در طول دوران زندگانیش والی استا نهای مختلف ایران از جمله کردستان و فارس بوده است . وی در سال 1305 هجری قمری بدرود حیات گفت و در کاظمین مدفون می باشد. کتابی که در ذیل معرفی می شود حاصل تلاش ایشان در ترجمه کتاب Modern geography با نام فارسی جام جم می باشد.کتاب Modern geography اثر ویلیام پینرک (1843 – 1782م) با نام جام جم به فارسی برگردانیده شده است. این اثر در سال 1272 ترجمه گردیده است و دارای 629 صفحه با جدول و مصور می باشد .کتاب در قطع سلطانی است و جلد آن چرمی و فاقد تزیینات است، و از نوع چاپ سنگی می باشد. "این کتاب مستطاب محتوی بر زبده علم جغرافیاست و منظری بر نخبه احوال بقاع ارض نزد ازکیا کامل بیان طول و عرض بلدان است و شامل معرفت نسبت ها بین دو مکان حاوی فواید جمیله است و وافی منافع جلیله.غریب را انیس است و وحید را جلیس ، مسافر را دلیل است و هدایت سائرین بحر و بر را کفیل جامع آثار باقید است و حاکی نوا در قرون حالیه...." و در انتها .... کتبه ... علی محمد بن محمد حسین الا صفهانی فی یوم الاضحی من سنه 1272 در قسمت بالایی صفحه آمده است .ترجمه و طبع این کتاب علم مذکور عن قریب در ایران چنان شایع شود که اطفال پس از مشروطه او را مقدم برسایر علوم داشته و اهل هر علمی او را لازمه علم خود انگاشته توصیف جام جم به تاریخ غدیر خم مرقوم قلم مشکین رقم شد ( سنه 1272 ) . در صفحات اولیه کتاب ابتدا فهرست مطالب آمده است که درهامش آن نحوه استفاده از فهرست آمده است و بعد از آن غلط نامه در چند صفحه آمده است.کتاب طبق متن زیر آمده است: "بقا ، بقای خداست و ملک ،ملک خدای در زمان دولت روز افزون اعلیحضرت قدر قدرت دارا حشمت سکندر ثانی جمشید ثالث ماه و خورشید آفتاب سایه گستر آسمان مهر پرور شهریار گردون جاه پادشاه انجم سپاه ناصرالاسلام منصور الاعلام السلطان ابن السلاطین ناصرالدین شاه قاجار خلدالله ملکه و سلطانه و در وقت وزارت و صدارت جناب جلال تاب عظمت و شوکت بضاب اشرف امجد افخم اعتماد الدوله العلیه میرزا آقاخان دستورمعظم صدر اعظم دام اضاله العالی این کتاب جام جم که حاوی اخبار و آثار عرب و عجم است باختتام رسید شروع به این کتاب مستطاب در سال هزار و دویست و هفتاد شد که تاریخ جهان تاریخ اوست و در سال هزار و دویست و هفتاد و دو به انجام رسید که احوال کره ارض تاریخ انجام او گردید.دیباچه کتاب به قلم محمود خان کاشی است که پس از حمد و ثتا از سلطان فرهاد میرزا در باب کتاب چنین نوشته است: ...موضوع کتابی در علم جغرافیا که مدتها طریقی متروک منهجی غیر مسلوک بود متعلق یافت و در اندک زمانی به عبارتی و خیر و ترتیبی لایق از لغت انگلیسی به فارسی نقل فرمود تا آیندگان جلوه این حسنا و نشره این صهبا دریابند و از سیاحت این بیداد و سیاحت این دریا بی نصیب نباشند و من رای من السیف اثره.... در متن کتاب در صفحه شش آن تعریف جغرافیا به این صورت آمده است: ....بدان که لفظ جیا گرفی لفظ یونانی است چه جیا به معنی ارض است و گرفی به معنای تخطیط و تحریر است و موضوع علم جغرافیا کره ارض و ماء است که فی الحقیه کره واحد محسوب می شوند... همچنین در این کتاب به خدایان یونانی اشاره شده است و اسامی و قسمت کوتاهی از داستا ن اشاره شده است که بر زیبایی کتاب افزوده است. و نیز تعدادی از قبایل ، نژاد و امپراطوریها مهم در دنیا بر شمرده است.این کتاب در یکصد و چهل باب نوشته شده است . در انتهای کتاب در جدولی نامهای قدیم و جدید کشورها درج شده و همچنین مختصات جغرافیایی شهرهای مختلف جهان وجود دارد. پژوهش و معرفی:پروانه احمدی منابع: شرح حال رجال ایران، مهدی بیانی modern geography نویسنده:william pinnock