هنر رشتی دوزی

پرده قلابدوزی، تکه دوزی رشت با نقش بندی بوته ای و قندیلی

قدمت: سده 13 هجری قمری

ابعاد: 142*200 سانتی متر

محل نگهداری: گنجینه کاخ موزه صاحبقرانیه

هنر رشتی دوزی، قلاب دوزی و تزئین پارچه های ضخیم و با ارزش با نخ های ابریشم است که یکی از قدیمی ترین صنایع دستی شهر رشت و استان گیلان به شمار می آید و در فهرست آثار ملی ایران (میراث فرهنگی ناملموس و معنوی) به ثبت رسیده است.

تاریخچه دقیقی از رشتی دوزی در دسترس نیست. در کشفیات باستان شناسی در منطقه گیلان قطعاتی از ملیله دوزی و قلاب دوزی به دست آمده که پژوهشگران، آن را متعلق به دوره هخامنشیان می دانند. در گذشته رشتی دوزی حرفه ای مردانه بود، اما در سال های اخیر بانوان گیلانی در این رشته پیشرفت کرده اند.

نمونه های بسیار با ارزش رشتی دوزی، چادر مربوط به محمد شاه قاجار است که اکنون در موزه "هنر کلیولند آمریکا" نگهداری می شود و از دیگر رشتی دوزی ها به غیر از مجموعه های خصوصی، به وجود تعدادی از این آثار در موزه آستان قدس می توان اشاره کرد.

روش دوخت رشتی دوزی:

رشتی دوزی به سه روش ساده، برجسته و معرق دوخته می شود. ابزار مورد نیاز برای این هنر شامل: پارچه ماهوت یا مخمل، نخ های ابریشمی، کارگاه قلاب دوزی و قلاب نوک تیز است. در ابتدا باید طرح روی پارچه نقش ببندد و سپس هنرمند، به دوخت طرح نقش بسته بر پارچه با قلاب و نخ های رنگی ابریشمی انجام می دهد. طرح ها برگرفته از خلاقیت ذهن طراح یا از نقش های قدیمی سرچشمه گرفته و از میان نقش ها می توان به: بازوبندی، بند رومی، بته جقه ای، ترمه ای، گل بادامی، گل و بوته، بته جقه ای شاخ گوزنی و بته جقه قهر و آشتی  اشاره کرد.

در حال حاضر از این هنر برای تزئین: سجاده، پرده، زیرلیوانی، رومیزی، نقش زدن روی کفش زنانه،کوسن و... به کار گرفته می شود.

پژوهش و گردآوری: هنگامه کریمی

عکس: کریم صباغی