پنج‌شنبه 4 آذر 1395 - 10:19

تماشای پرندگان، نوعی گردشگری است که سالهاست در بین مردم دنیا رواج یافته و علاقه‌مندان فراوانی با رفتن به طبیعت به این تفریح سالم می‌پردازند. آرامش و لذت دیدن پرنده به اندازه‌ای است که بسیاری از روانشناسان آن را راهکاری برای آرامش فکری و تقویت روحیه افراد می‌دانند.

پرنده‌نگری بخشی از فعالیّت بوم گردی (اکوتوریسم) به شمار آمده و گونه‌ای از سرگرمی است که مربوط به مشاهده و بررسی پرندگان در طبیعت می‌شود.

در کشور ما بر اساس آخرین فهرست ذکر شده در مجلّات علمی بالغ بر 517 گونه پرنده شناسایی شده است. از این تعداد که متعلّق به 80 خانواده و 10 راسته اند، حدود 320 گونه در ایران زادآوری می‌کنند.

90 گونه مهاجر زمستانه و 24 گونه مهاجر عبوری اند. مابقی نیز جزو پرندگان کمیاب، اتفاقی و رها شده از قفس محسوب می‌شوند. به لحاظ آماری 70 در صد پرندگان ایران مهاجرند و در زمستان و یا تابستان برای زادآوری به ایران می‌آیند.

پرنده نگری در نقاط مختلف دنیا هواداران و متقاضیان بی شماری دارد و صدها هزار پرنده نگر حرفه ای درآمدهای کلانی را از رهگذر این نوع توریسم یا گردشگری عاید کشورهایی می کنند که با اقلیم متنوع خود میزبان پرندگان از سراسر جهان هستند.

اقلیم متنوع ایران نیز در فصل های بهار و پاییز، کشورمان را به مقصد انواع فراوانی از پرندگان کوچنده تبدیل کرده است و شاید از همین رو روز ملی پرنده نگری تنها روزی برای نشان دادن ارزش پرندگانی که در آسمان های مرز و بوم ما پرواز می کنند نیست، بلکه روزی است برای یادآوری استفاده از ظرفیت های ارزشمند طبیعت بدون آسیب به آن. 

حضور گردشگران حیات وحش در طبیعت با هدف تماشا و لذت بردن از زیبایی های طبیعت، موجب آرامش جامعه و افزایش شناخت افراد نسبت به محیط پیرامونی، ایجاد رابطه دوستانه با حیات وحش و تلاش برای حفظ محیط و جلوگیری از تخریب آن می شود.

در این نوع گردشگری به ارتباط میان افراد و گونه های موجود در طبیعت توجه بسیاری شده است و طیف فعالیت های متنوعی را از بازدید حیات وحش گرفته تا لمس آنها، در بر می گیرد. 

پرنده نگری در گردشگری حیات وحش از جمله فعالیت های در حال رشد است و روزانه افراد بیشتری به این شاخه از گردشگری علاقه مند می شوند، این فعالیت در صورتی که با برنامه ریزی صحیح انجام شود، نه تنها آسیبی به زیستگاه پرندگان وارد نمی کند، بلکه موجب کاهش استرس پرندگان، بهبود زیستگاه، حمایت از تنوع زیستی، افزایش آگاهی های عمومی نسبت به آنها، تاثیرات آرامش دهنده بر انسان ها، بهبود وضعیت معیشتی جوامع محلی، درک جایگاه پرندگان برای برنامه ریزی بلند مدت و شناسایی گونه های آسیب پذیر است.

تقریبا همه پرنده نگرهای واقعی به حفاظت از طبیعت ایمان دارند و برای هرچه بهتر انجام شدن این فعالیت بر پایداری زیستگاه ها و حفاظت از محیط زیست، پافشاری می کنند، یک زیستگاه تخریب شده، جایگاه مناسبی برای تماشای پرندگان نخواهد بود از این نظر اگر این فعالیت با مدیریت مناسبی انجام شود به عنوان بازوی حفاظتی پرتوانی در خدمت سازمان های حفاظتی محیط زیست خواهد بود که می تواند بخش بزرگی از نظارت و پایش ارزیابی زیستگاه ها و مناطق طبیعی را به انجام رساند که خود مساله بسیار مهمی است.

از آنجایی که این نوع توریسم در کشورمان چندان فراگیر نبوده و طیف خاصی از گردشگران با سلایق تقریبا خاص را به خود جذب کرده، در مقایسه با سایر انواع توریسم نسبتا ناشناخته باقی مانده و کمتر روی آن سرمایه گذاری شده است این در حالی است که ایران در مسیر دو کریدور اصلی مهاجرت پرندگان کره زمین قرار گرفته است بنابراین تالاب های ایران در پشتیبانی نظام طبیعی مهاجرت پرندگان پراهمیت تلقی می شوند.

اگر چه در سال های اخیر با بروز خشکسالی ها به این ظرفیت لطماتی وارد آمده و به کاهش مهاجرت پرندگان منجر شده است اما دلیل این کاهش فقط خشکسالی نبوده وعوامل دیگری نیز داشته که از آن جمله می توان به فرهنگ های نادرست و عدم آشنایی با چگونگی برخورد با پرندگان مهاجر از سوی ساکنان مناطقی که این پرندگان را می پذیرند، اشاره کرد.

اما حتی اگر پرندگان در مکان هایی غیر از مکان اصلی خود اسیر یا کشته شوند، هویت اصلی آنها تغییر نمی کند چرا که غریزه و رفتار پرنده ها بر اساس مکانی است که به آن تعلق دارند، حقیقت تلخ؛ به دام انداختن پرندگانی است که رفتار و هویت طبیعی آنها مثل پرواز جمعی از آنها گرفته می شود.

به هر حال امروزه پرنده نگری به عنوان مشاهده و بررسی پرندگان در طبیعت بخشی از فعالیت بوم گردی یا اکوتوریسم به شمار می آید و هنگام کوچ بهاره و پاییزه پرندگان می توان بیشترین گونه های پرنده را مشاهده کرد. 

باغ نیاوران نیز مامن گونه های متنوعی از گیاهان و جانوران است که برخی با وجود اینکه بومی این منطقه نیستند، اما با توجه به شرایط مناسب زیستی بتدریج با محیط آن سازگار شده‌اند.

طوطی طوق صورتی، شاه طوطی، سار، بلبل خرما، مینا، مرغ حق (نوعی جغد کوچک)، چرخ ریسک نیزار، دلیجه معمولی، کبوتر کوهپایه، کلاغ ابلق، دارکوب خالدار بزرگ، دلیجه کوچک، گنجشک خانگی، قمری معمولی و یاکریم از جمله پرندگانی هستند که در باغ نیاوران زندگی می کنند و علاقه مندان جهت دیدن این مخلوقات زیبای خداوند می توانند به مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران واقع در تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران) مراجعه کنند.